شب‌نشینی یلدا دور کرسی؛ یادی از خاطرات شیرین سال‌های دور
فهرست مطالب
شماره ۱۱۹ هفته‌نامه آتش را از اینجا دانلود کنید
قدیمی‌ترها حتما دورهم‌نشینی‌های زمستان دور کرسی را خوب به یاد دارند. مگر می‌شود آن شور و حال دور کرسی را حتی بعد از گذشت سال‌ها و کیلومترها دورتر از ایران، فراموش کرد؟ اگر سنتان به آن روزها قد نمی‌دهد، کافی است سراغی از بزرگ‌ترها بگیرید؛ آنها حتما برایتان از کرسی خواهند گفت و خاطرات زیادی را از گفت‌وگوها، گعده‌ها و مهمانی‌هایی تعریف می‌کنند که در آن، از کوچک تا بزرگ، همه زیر کرسی می‌خزیدند و در سرمای زمستان، گرم‌ترین شب‌ها را تجربه می‌کردند.
حالا اینجا در کانادا، هر چند خبری از اتاق و لحاف کرسی نیست اما هنوز هم می‌شود با مرور خاطرات شب‌نشینی‌ها به خصوص در مناسبت‌هایی خاص مثل شب یلدا، سفری به قدیم‌ترها کرد و خاطرات آن روزها را دوباره به یاد آورد.
با این مطلب همراه شوید تا خاطرات یلداهای دور کرسی، انارهای دان‌کرده، حافظ‌خوانی و شاهنامه‌خوانی‌های یلدا، دوباره برایتان زنده شود؛ هر چند هزاران کیلومتر دورتر از سرزمینی که یلداهایش، یادگار شیرین همه آدم‌هاست.
همه ما ایرانیان از سال‌ها قبل وقتی صدای قدم‌های سرد زمستان را می‌شنیدیم، دور هم جمع می‌شدیم و شب یلدا را نیکو می‌داشتیم.
یلدا در فرهنگ ایران زمین جایگاه والایی دارد و به نوبه خود یادآور عناصر مختلفی نیز خواهد بود.
کرسی در خانه؛ نمادی از دورهمی یلدا
یکی از نشانه‌های محبوب شب‌های یلدا که در سنت و آداب و رسوم ایران زمین پررنگ است، وجود کرسی در خانه‌هاست. شاید بتوان گفت که کرسی در فرهنگ ایرانی، نشان‌دهنده اهمیت و شان خانواده باشد، اینکه تمامی اعضای خانواده به دور کرسی جمع می‌شدند، گل می‌گفتند و گل می‌شنیدند، فال حافظ می‌گرفتند، شاهنامه می‌خواندند و از خاطرات مشترک شیرین‌شان برای هم تعریف می‌کردند. جالب است بدانید که معمولا در اتاق کرسی، جای بزرگان خانواده در بالای اتاق و بر روی پله کرسی بود و کودکان و جوان‌ترها هم در بیشتر موارد در نزدیک‌ترین نقطه کرسی به در می‌نشستند.
کرسی؛ یادگار همنشینی سال‌های دور
برای آنکه بتوانید تصور کاملی از کرسی داشته باشید، می‌توان یک مکعب چوبی و یا چهارپایه‌ای را در ذهن تصور کرد که فقط سقف و کف داشته باشد. در میان آن، چاله‌ی کرسی بود که منقل و زغال‌های گداخته، درون آن قرار می‌گرفتند. روی این میز را معمولا یک لحاف بزرگ با ابعادی حدود ۴ در ۴ و یا ۷ در ۷ متر می‌پوشاند تا گرمای منقل هدر نرود.
هیچ‌کس نمی‌تواند کرسی را بدون جاجیم و یا ترمه‌ای که روی لحاف آن قرار گرفته باشد تصور کند. در مراسم به خصوصی مثل شب یلدا نیز خانواده‌ها از سینی بزرگی از جنس مس یا چیزی شبیه به آن استفاده می‌کردند و آن را روی کرسی قرار می‌دادند. درون سینی هم سماور، چراغ، ظرف خوراکی، آجیل و… گذاشته می‌شد.
از دیگر امکاناتی که فرهنگ کرسی‌نشینی را تکمیل می‌کند، استفاده از چند متکای کوتاه، اما پهن در اطراف کرسی است. جالب است بدانید گذاشتن کرسی در روز و ساعتی سعد و خوش‌یمن صورت می‌گرفت و بزرگ خانواده نیز در آن شب باید با پاکتی از شیرینی به خانه می‌آمد.
اتاق کرسی؛ جایی برای گل‌گفتن و گل‌شنیدن
قدیم‌ترها، کرسی و تمام امکاناتی که لازمه‌ی آن بود و در رابطه با آنها صحبت کردیم معمولا در اتاق و فضای خاصی از خانه قرار می‌گرفت که به آن اتاق کرسی می‌گفتند. این اتاق می‌بایست کمترین در و پنجره را داشته و از حداقل سرما در فضا برخوردار باشد. در بیشتر مواقع، ابعاد اتاق و کرسی نیز به شکل متناسبی معین می‌شد. شاید بتوان دلیل آن را هم این دانست که دیوارهای اتاق کرسی به عنوان تکیه گاه افراد خانواده کاربرد داشته اند.
گفتگو می‌کنیم و به جنگ تاریکی می‌رویم
آداب و رسومی که در طول تاریخ ایران زمین در شب یلدا صورت می‌گرفته بیشتر مبنی براین بوده که خانواده‌ها دور هم جمع می‌شدند و ساعات بسیاری را به گفت‌وگو می‌پرداختند و از این راه، شکست تاریکی و ظلمت و همچنین آمدن روشنایی و گرمی را به یکدیگر القا می‌کردند.
شاید جالب باشد که بدانید در این روز، جنگ و خونریزی و حتی کشتن گوسفند و مرغ نیز ممنوع بود. این موضوع حتی در جبهه‌های جنگ نیز رعایت می‌شده است و در این شرایط به دلیل فاصله‌ای که میان جنگ رخ می‌داد بسیاری از آنها به صلح منجر می‌شدند.
از دیگر آیین‌های مهم شب یلدا می‌توان به خوردن آجیل، هندوانه، انار، شیرینی و میوه‌ها اشاره کرد که هرکدام‌شان به نوبه خود جنبه نمادین داشته و نشانه‌ی برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند؛ برای مثال انار و هندوانه‌ای که در این شب عضو جدانشدنی دورهمی‌ها به حساب می‌آیند با رنگ سرخ‌شان، نشانه‌ای و نمایندگانی از خورشید به شمار می‌روند.
