زنان ایرانی با وجود ترس از حکومت، قوانین حجاب را به چالش می‌کشند؛ تازه‌ترین گزارش خبرنگار کانادایی از خیابان‌های تهران
فهرست مطالب
خانم Margaret Evans، خبرنگار بین‌المللی CBC که به تازگی به تهران سفر کرده، به موضوع نافرمانی مدنی زنان ایرانی در رابطه با حجاب اجباری پرداخته است. در ادامه، متن کامل تازه‌ترین گزارش او که در رسانه CBC News منتشر شده است را می‌خوانید.
چهره تهران در ماه‌های اخیر دگرگونی شگفت‌انگیزی را تجربه کرده است؛ طوری‌که برخی محله‌های آن بیشتر به بیروت شباهت دارند تا پایتخت جمهوری اسلامی؛ جایی که حجاب برای زنان به‌مدت ۴۵ سال اجباری بوده است.
کمتر از سه سال پس از سرکوب اعتراضاتی که به‌دنبال مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس به‌دلیل «نقض حجاب» رخ داد، شمار رو‌به‌افزایشی از زنان اکنون با جسارت بدون روسری در انظار عمومی ظاهر می‌شوند.
لیلا، زن ۳۰ ساله‌ای که با مادرش برای خرید به بازار آمده، می‌گوید: «ما جوان‌ها تصمیم گرفته‌ایم آن‌طور که دوست داریم زندگی کنیم. مسئولان باید بفهمند که ما می‌خواهیم آزاد، راحت و رها باشیم.»
مانند تمام زنانی که در این گزارش بدون حجاب مصاحبه کرده‌اند، لیلا نیز به‌دلیل ترس از پیامدهای قانونی، نام خانوادگی‌اش را اعلام نکرد.
آیا حکومت می‌تواند اوضاع را به عقب برگرداند؟
برخی تحلیل‌گران معتقدند جنبش «زن، زندگی، آزادی» که در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، به حرکتی ماندگار تبدیل شده است. آن‌قدر شمار زنانی که قوانین حجاب اجباری را نادیده می‌گیرند زیاد است که حکومت دیگر نمی‌تواند اوضاع را به عقب برگرداند.
اما برخی دیگر بر این باورند که روحانیون حاکم در ایران فعلا اجازه داده‌اند این روند ادامه یابد، چون با منافع آن‌ها در این مقطع هم‌راستا است.
نسیم پاپایانی، مسئول ارشد کمپین ایران در سازمان عفو بین‌الملل مستقر در لندن، می‌گوید: «به‌نظرم مقام‌های جمهوری اسلامی حالا هوشمندانه‌تر رفتار می‌کنند و در پیاده‌سازی سرکوب‌ها روش‌های جدیدی به کار گرفته‌اند.»
او می‌افزاید: «آن‌ها در حال تطبیق با سیستمی هستند که به‌زعم‌شان توجه بین‌المللی کمتری را جلب می‌کند.»
روش‌هایی که مقامات ایران برای اجرای قوانین پوشش به‌کار می‌برند، از جریمه‌های مالی گرفته تا شلاق و حتی حبس را شامل می‌شود. اما این‌که زنان قوانین حجاب را نادیده می‌گیرند، به این معنا نیست که از پیامدهای آن نمی‌ترسند.
ساها، زن ۳۳ ساله‌ای که با موهای بلند و فرفری بدون پوشش سر در خیابان قدم می‌زند، می‌گوید: «من می‌ترسم اما این کار را می‌کنم چون می‌خواهم فرزند آینده‌ام ترسی که من دارم را تجربه نکند.»
ساها می‌گوید حال‌وهوای خیابان‌ها اکنون متفاوت است، چون حمایت مردان از زنان بیشتر شده؛ و همچنین حمایت نسل‌های مسن‌تر.
او توضیح می‌دهد: «مادر من مذهبی است و حجاب را رعایت می‌کند. اما در یکی از اعتراض‌ها کنار من ایستاده بود.»
ساها می‌گوید یک‌بار به‌خاطر نپوشیدن روسری در خودرو و ثبت عکسش، بازداشت شده است.
انواع روش‌های نظارتی و فشارهای اجتماعی برای زنان بی‌حجاب
روش‌های نظارتی نیروهای امنیتی حکومت ایران به‌طور فزاینده‌ای پیشرفته‌تر شده‌اند.
گزارشی از سوی سازمان ملل که در ماه مارچ منتشر شد، نشان داد که از پهپادها، فناوری تشخیص چهره و دوربین‌های امنیتی برای زیر نظر گرفتن رعایت حجاب توسط زنان استفاده می‌شود.
در این گزارش که توسط هیئت حقیقت‌یاب بین‌المللی مستقل در مورد جمهوری اسلامی ایران تهیه شده، همچنین آمده است اپلیکیشنی وجود دارد که مردم می‌توانند برای استفاده از آن به پلیس درخواست بدهند؛ در صورت تایید، شهروندان اجازه خواهند داشت درباره زنانی که به‌زعم آن‌ها قوانین حجاب را نقض می‌کنند، گزارش دهند.
هیئت حقیقت‌یاب بین‌المللی در سال ۲۰۲۴ اعلام کرده بود که دولت ایران مسئول «خشونت فیزیکی» منجر به مرگ مهسا امینی در سال ۲۰۲۲ بوده است.
فشارهای اجتماعی دیگری هم در کار است. بسیاری از رستوران‌ها در تهران تابلوهایی نصب کرده‌اند که از زنان می‌خواهند حجاب را رعایت کنند و یادآور می‌شوند در صورت سرپیچی، ممکن است رستوران تعطیل شود.
نسیم پاپایانی از سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید: «حکومت تلاش می‌کند صاحبان مشاغل خصوصی را نیز به نیروی نظارت بر بدن زنان تبدیل کند.»
یکی از زنانی که حاضر شد خارج از ضبط رسمی با تیم خبری خارجی صحبت کند، گفت به‌دلیل ترس از این‌که تصویرش بدون حجاب منتشر شود و شانس استخدامش در آموزش و پرورش از بین برود، اجازه عکاسی نمی‌دهد.
زن دیگری نیز گفت حاضر نیست عکسی از او گرفته شود که رهبران مذهبی جمهوری اسلامی بتوانند از آن برای آزار و اذیتش استفاده کنند.
اما و اگرهای اجرای قانون جدید حجاب و عفاف
پاییز گذشته، مجلس ایران قانون جدیدی درباره حجاب و عفاف را تصویب کرد که مجازات‌های سخت‌گیرانه‌تری را برای زنانی که قوانین پوشش را نقض می‌کنند در نظر می‌گیرد؛ از جمله جریمه‌های سنگین‌تر و حبس‌هایی تا ۱۵ سال.
با این حال، تاکنون مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران از امضای این قانون و اجرایی کردن آن خودداری کرده است.
اما محافظه‌کاران تندرو که به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نزدیک‌اند، به‌شدت خواستار اجرای این قانون هستند.
فاطمه حجت، مادر ۴۳ ساله‌ای که چادر مشکی بر تن دارد، می‌گوید: «متاسفانه [زنان بی‌حجاب] تحت تاثیر فرهنگ غرب قرار گرفته‌اند. این‌که قانون حجاب در کشور به‌درستی اجرا نمی‌شود، باعث تشدید این وضعیت شده است.»
آرامش پیش از توفان و دلیلی که باعث شده حکومت فعلا برخورد شدیدی نکند
بسیاری از زنانی که قوانین حجاب را نادیده می‌گیرند، همچنان از ترسی پنهان سخن می‌گویند که در وجودشان باقی مانده؛ ترسی که ممکن است نشانه‌ای از آرامش پیش از توفان باشد.
برخی تحلیل‌گران معتقدند که حکومت فعلا برخورد شدیدتری با این نافرمانی‌های روزمره نمی‌کند، چون در شرایط فعلی، توان و تحمل اعتراضات گسترده را ندارد.
در یک‌سال گذشته، بسیاری از متحدان منطقه‌ای یا گروه‌های نیابتی ایران با ضربه‌هایی روبه‌رو شده‌اند، در حالی که آمریکا نیز فشارهایی برای رسیدن به توافقی مطلوب در موضوع هسته‌ای بر ایران وارد می‌کند.
با این حال، تردیدی نیست که رفتار روزافزون زنان ایرانی در رها کردن حجاب، به‌عنوان چالشی جدی علیه حکومت دینی کشور تلقی می‌شود.
تجربه گذشته نیز نشان داده که دوره‌های اصلاحات یا باز شدن فضای سیاسی، اغلب با سرکوب‌های شدید و خشونت‌آمیز مواجه شده‌اند.
لیلا به این واقعیت آگاه است و می‌گوید: «اتفاقات خوب دوباره می‌افتد. اگر بخواهند آزادی‌مان را از ما بگیرند، ما دوباره تلاش می‌کنیم برای به‌دست آوردن آزادی.»
آنچه خواندید ترجمه گزارش CBC News است که اصل آن را می‌توانید در وب سایت cbc.ca بخوانید.
