آیا مارک کارنی که عضو پارلمان نیست، می‌تواند نخست‌وزیر کانادا شود؟ با نگاهی به تاریخچه این موضوع

پس از اینکه مارک کارنی Mark Carney، روز پنج‌شنبه (۱۶ ژانویه) نامزدی خود را برای رهبری حزب لیبرال و جانشینی جاستین ترودو اعلام کرد، این پرسش مطرح شده که آیا او که عضو پارلمان نیست، می‌تواند نخست‌وزیر شود؟

در حال حاضر هر کس که به عنوان رهبر حزب لیبرال کانادا انتخاب شود، حداقل تا زمان برگزاری انتخابات جدید، نخست‌وزیر بعدی کانادا خواهد بود.

آقای کارنی اقتصاددان، سیاستمدار و بانکدار کانادایی است و پیشتر رئیس بانک‌های مرکزی کانادا و انگلستان بوده است. زندگینامه کاملی از او را در سایت آتش بخوانید.

درباره این موضوع رسانه Global News کانادا در گزارشی به نقل از کارشناسان نوشته نخست وزیر نباید الزاما عضو پارلمان باشد.

در بخش‌هایی از این گزارش آمده است:

آقای Philippe Lagassé، استاد دانشگاه Carleton University که تخصص او سیستم پارلمانی Westminster است، می‌گوید: «هیچ قانونی وجود ندارد که کسی را که در پارلمان کرسی ندارد، از نخست‌وزیر شدن منع کند. اصولا دفتر نخست‌وزیری از نظر قانونی از دفتر نمایندگان مجلس جدا و متمایز است.»

سیستم پارلمانی Westminster یک سیستم حکومتی دموکراتیک است که از مدل پارلمان بریتانیا در کاخ وست‌مینستر الهام گرفته شده است.

این سیستم مبتنی بر تفکیک قوا است و معمولا شامل رئیس دولت (نخست‌وزیر) و رئیس کشور (که ممکن است نمادین باشد، مانند پادشاه یا رئیس‌جمهور) است.

ویژگی‌های کلیدی آن شامل مسئولیت‌پذیری کابینه در برابر پارلمان، دو مجلس قانون‌گذاری (مجلس عوام و مجلس اعیان یا معادل آن‌ها)، و انتخابات آزاد و منظم است.

این سیستم در بسیاری از کشورها مانند بریتانیا، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، هند و آفریقای جنوبی استفاده می‌شود.

درباره سابقه اینکه افرادی بدون عضویت در پارلمان، نخست وزیر شده باشند، Nelson Wiseman، استاد بازنشسته علوم سیاسی در دانشگاه تورنتو، می‌گوید این مساله در تاریخ سیاسی کانادا سابقه دارد: «نخست‌وزیر نیازی نیست که نماینده مجلس باشد. مثلا John Turner، نماینده مجلس نبود.»

ترنر هفدهمین نخست وزیر کانادا برای مدت ۷۹ روز در سال ۱۹۸۴ بود و در حالی که در انتخابات‌های قبلی به عنوان نماینده مجلس انتخاب شده بود، زمانی که در سال ۱۹۸۴ به نخست‌وزیری رسید، نماینده مجلس نبود.

آقای Philippe Lagassé، استاد دانشگاه Carleton University حتی اشاره می‌کند که این موضوع پیشتر از این هم سابقه داشته، زمانی که سال ۱۹۴۵ William Lyon Mackenzie King نخست وزیر کانادا بود.

وی سه دوره و در مجموع مدت ۲۱ سال، ۶ ماه و ۷ روز نخست وزیر کانادا بوده و طولانی‌ترین دوران نخست‌وزیری در تاریخ کانادا را داشته است.

این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: «نخست‌وزیر معمولا سه موقعیت مختلف را در اختیار دارد: نخست‌وزیر، عضو پارلمان و رهبر حزب. بنابراین از نظر قانونی، می‌توان هر یک از این موقعیت‌ها را جدا از دو موقعیت دیگر در اختیار داشت.»

یک نمونه جدیدتر از رهبر شدن یک فرد که نماینده مجلس نبوده، جاگمیت سینگ Jagmeet Singh، رهبر حزب چپ‌گرای نیودموکرات NDP بود که بدون اینکه ابتدا به عنوان نماینده انتخاب شود، به عنوان رهبر حزب انتخاب شد.