مهاجرت گسترده استادان و دانشجویان از دانشگاه‌های برتر ایران؛ «هفته‌ای یک استاد از شریف می‌رود»
نشست «کافه خبر» سایت خبرآنلاین با دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، و یک استاد دانشگاه صنعتی شریف
فهرست مطالب
- نشست «کافه خبر»؛ آمارهایی نگران‌کننده از مهاجرت دانشگاهیان
- بحران معیشتی استادان؛ «حقوق برابر با یک کارمند»
- گزینش‌های عجیب و فضای امنیتی؛ از «بلدی قرآن بخوانی؟» تا «باید ازدواج کنی»
- دانشگاه بدون امکانات پژوهشی و امید
- موج مهاجرت دانشجویان؛ از شریف تا سراسر ایران
- دانشگاه و حجاب؛ استمرار نگاه کنترلی
- مقصدهای تازه مهاجرت؛ از غرب تا کشورهای همسایه
- تبعیض جنسیتی و دشواری مضاعف برای استادان زن
- امید به آینده؛ «دانش، سرمایه ماندگار ایران»
مهاجرت استادان و دانشجویان از دانشگاه‌های برتر ایران به مرحله هشدار رسیده است. در دانشگاه صنعتی شریف، هر هفته یک استاد، دانشگاه را ترک می‌کند و در پنج سال گذشته حدود ۱۵۰۰ استاد فنی از کشور رفته‌اند. آمارها نشان می‌دهد در دو دهه گذشته نیز حدود ۶۶ هزار دانشجو از ایران مهاجرت کرده‌اند. چرا روند خروج نخبگان تا این اندازه گسترده شده است؟
کاهش شدید قدرت خرید استادان، فشارهای امنیتی و گزینش‌های عجیب از دلایل اصلی عنوان شده است؛ از پرسش‌هایی مانند «بلدی قرآن بخوانی؟» تا تهدید به عدم تمدید قرارداد در صورت ازدواج نکردن!
چرا دانشگاه‌ها نمی‌توانند استادان و دانشجویان نخبه خود را نگه دارند؟
چه عواملی باعث شده فضای علمی کشور تا این حد ناامید و بی‌انگیزه شود؟
و آیا کشورهای همسایه، مقصد جدید مهاجرت استادان ایرانی شده‌اند؟
«کافه خبر» سایت خبرآنلاین در نشستی با کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، و ابراهیم آزادگان، استاد دانشگاه صنعتی شریف، این موضوع را بررسی کرده که طی آن جزئیات تازه‌ای از مهاجرت دانشگاهیان، چالش‌های فرهنگی و اقتصادی، و حتی امیدهای اندک به آینده آموزش عالی ایران مطرح شده است.
برای خواندن جزئیات کامل این گزارش و پاسخ به این پرسش‌ها، این گزارش را بخوانید.
مهاجرت استادان و دانشجویان از دانشگاه‌های برتر ایران به مرحله‌ای بحرانی رسیده است. در حالی که هر هفته دست‌کم یک استاد دانشگاه صنعتی شریف را ترک می‌کند، برآوردها نشان می‌دهد در پنج سال گذشته حدود ۱۵۰۰ استاد فنی از کشور رفته‌اند و طی دو دهه گذشته حدود ۶۶ هزار دانشجو از ایران مهاجرت کرده‌اند.
این روند، که به گفته کارشناسان «زخمی بر پیکر دانشگاه» است، از ترکیب مشکلات معیشتی، فشارهای امنیتی، محدودیت‌های فرهنگی و نااطمینانی سیاسی شکل گرفته است.
نشست «کافه خبر»؛ آمارهایی نگران‌کننده از مهاجرت دانشگاهیان
در نشست کافه خبر خبرآنلاین با حضور کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، و ابراهیم آزادگان، استاد دانشگاه صنعتی شریف، ابعاد تازه‌ای از مهاجرت استادان و دانشجویان بررسی شد.
آزادگان گفت: «در سه سال اخیر نزدیک به ۷۰ نفر از اساتید شریف رفته‌اند و هنوز جایگزینی برایشان پیدا نکرده‌ایم. این روزها هفته‌ای یک استاد دانشگاه را ترک می‌کند.»
ابری‌نیا نیز بر اساس داده‌های صنفی اعلام کرد: «از سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳ حدود ۲۵ درصد از استادان رشته‌های فنی مهندسی در دانشگاه‌های برتر مهاجرت کرده‌اند.»
بحران معیشتی استادان؛ «حقوق برابر با یک کارمند»
هر دو دانشگاهی بر نقش مشکلات اقتصادی تأکید کردند.
آزادگان گفت: «استادی که ۳۰ سال زحمت کشیده، حقوقی برابر یک کارمند می‌گیرد.»
ابری‌نیا نیز مقایسه‌ای ارائه داد: در سال ۱۳۸۴ حقوق استاد پایه ۳۰ حدود ۱.۵ میلیون تومان بود، امروز در سال ۱۴۰۴ به حدود ۷۰ میلیون تومان رسیده، اما جهش نرخ ارز و سکه قدرت خرید را از بین برده است. او افزود: «حتی استادی که از MIT فارغ‌التحصیل شده، با حقوق ۲۸ میلیون تومانی در سال اول، نمی‌تواند در تهران خانه اجاره کند.»
گزینش‌های عجیب و فضای امنیتی؛ از «بلدی قرآن بخوانی؟» تا «باید ازدواج کنی»
ابری‌نیا در بخشی از گفت‌وگو گفت: «حراست و نگاه امنیتی در دانشگاه یکی از دلایل مهاجرت است.» او از نمونه‌هایی گفت که در آن از استاد خواسته‌اند قرآن بخواند یا حتی ازدواج کند تا قراردادش تمدید شود.
به گفته او، امضای بیانیه‌های ساده در حمایت از آرامش دانشگاه پس از وقایع ۱۴۰۱ برای برخی استادان بهانه‌ای شد برای عدم تمدید قرارداد.
آزادگان نیز افزود که در برخی موارد استادان نخبه به بهانه «عکسی در یک کافه در آمریکا» از تدریس محروم شدند.
دانشگاه بدون امکانات پژوهشی و امید
در کنار فشارهای امنیتی، کمبود امکانات پژوهشی نیز عاملی مهم است. استادان نمی‌توانند پروژه‌های علمی خود را پیش ببرند و این کم‌رمقی، انگیزه ماندن را کاهش می‌دهد.
آزادگان گفت: «در علوم انسانی نگاه امنیتی باعث شده افراد درجه‌یک حذف شوند و ما درجا بزنیم.»
موج مهاجرت دانشجویان؛ از شریف تا سراسر ایران
ابری‌نیا یادآور شد که مهاجرت دانشجویان نیز سابقه طولانی دارد: «بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ حدود ۶۶ هزار دانشجو از ایران رفتند، آمارهای غیررسمی این رقم را تا ۲۰۰ هزار نفر برآورد می‌کند.»
آزادگان هم گفت: «از ۱۲۰ نفر هم‌کلاسی‌های من در ورودی ۱۳۷۴ دانشگاه شریف، فقط ۱۲ نفر در ایران مانده‌اند.» او فضای پر از دوربین، محدودیت پوشش و برخوردهای حراستی را از دلایل بی‌علاقگی دانشجویان به ماندن دانست.
دانشگاه و حجاب؛ استمرار نگاه کنترلی
در ادامه بحث، آزادگان گفت: «در شریف هنوز دانشجویان به خاطر حجاب به کمیته انضباطی می‌روند، در حالی که در خیابان کسی دیگر به مساله حجاب کاری ندارد.» او افزود چنین اقداماتی عشق به کشور را در دل جوانان از بین می‌برد.
ابری‌نیا اما گفت در دانشگاه تهران با تغییر ریاست، «حجاب‌بان‌ها جمع شده‌اند» و برخوردها کاهش یافته است.
مقصدهای تازه مهاجرت؛ از غرب تا کشورهای همسایه
به گفته آزادگان، مقصد اصلی استادان فلسفه کشورهای انگلستان، آمریکا و آلمان است، اما در رشته‌های فنی مقصد بیشتر شرکت‌های فناوری است تا دانشگاه‌ها.
ابری‌نیا نیز گفت در دوره‌ای، بیشتر استادان به آمریکا، کانادا، اروپا و استرالیا می‌رفتند، اما حالا کشورهای همسایه مانند عربستان، ترکیه و امارات نیز به مقصدهای تازه تبدیل شده‌اند.
تبعیض جنسیتی و دشواری مضاعف برای استادان زن
دو مهمان نشست بر وجود تبعیض ساختاری علیه زنان در دانشگاه تأکید کردند.
آزادگان به عکسی از وزیر علوم دولت قبل با رؤسای دانشگاه‌ها اشاره کرد که تنها یک زن در آن حضور داشت و گفت: «در حالی که تعداد دانشجویان دختر و پسر تقریبا برابر است، پست‌های مدیریتی به مردان می‌رسد.»
امید به آینده؛ «دانش، سرمایه ماندگار ایران»
با وجود همه مشکلات، هر دو استاد به آینده امیدوارند.
آزادگان گفت: «ما جوانان توانایی داریم و ریشه تاریخی ایران عمیق است؛ باید به روشنفکران و دانشگاه اعتماد شود.»
ابری‌نیا هم تأکید کرد: «فرهنگ و تمدن ایران سرمایه‌ای است که می‌توان با تکیه بر آن آینده را ساخت. دانشگاه‌ها ستون امید کشورند.»
گزارش کامل این نشست را در این لینک در سایت خبر آنلاین بخوانید.
