رکورد تازه کانادا در پذیرش پناهندگان؛ ایرانی‌ها در صدر پناهجویانی که اقامت دائم PR دریافت کرده‌اند

آیا می‌دانستید کانادا در سال ۲۰۲۴ رکورد تازه‌ای در پذیرش پناهجویان ثبت کرده و ایرانی‌ها بیشترین اقامت دائم را در میان پناهندگان دریافت کرده‌اند؟

تازه‌ترین گزارش سازمان ملل (UNHCR) که روز ۱۲ جون منتشر شده، درباره وضعیت پناهندگان جهان، آماری کم‌سابقه از جابه‌جایی اجباری انسان‌ها منتشر کرده که در آن نقش کانادا و ایران بیش از همیشه برجسته است.

تا پایان سال گذشته، بیش از ۱۲۳ میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل جنگ، خشونت و نقض حقوق بشر از خانه‌های خود آواره شده‌اند، این یعنی از هر ۶۷ نفر روی زمین، یک نفر آواره است. این رقم در سال ۲۰۰۰ معادل ۳۸ میلیون نفر بوده است.

از این تعداد ۴۹ میلیون نفر کودک هستند و ۲.۳ میلیون نفر از این کودکان در شرایط آوارگی به دنیا آمده‌اند.

تا پایان سال گذشته تعداد پناهندگان رسمی در سطح جهان ۳۶.۸ میلیون،‌ ۲۴ میلیون نفر آنان از خاورمیانه و شمال آفریقا، و تعداد پناهجویان ۸.۴ میلیون نفر بوده است.

کانادا در سال ۲۰۲۴ چهارمین مقصد اصلی برای پناهجویان بوده و ۱۷۴ هزار درخواست پناهندگی دریافت کرده است. همچنین با اسکان ۴۹,۳۰۰ پناهنده، عمدتاً از اریتره، افغانستان، سوریه و سومالی، دومین کشور جهان در اسکان مجدد پناهندگان بوده است.

اما نکته مهم‌تر برای ایرانی‌ها: کانادا در سال گذشته به ۲۷,۴۰۰ پناهجو، اقامت دائم PR داده که در این میان، ایرانی‌ها با ۲,۵۰۰ نفر، بزرگ‌ترین گروه تازه‌مهاجران بوده‌اند.

تا پایان سال گذشته ۱۵۸ هزار ایرانی تحت پوشش کمیساریای عالی سازمان هستند که ۶۱ هزار نفر آنها در وضعیت پناهجویی قرار دارند.

در همین حال، ایران نیز همچنان یکی از پنج کشور بزرگ میزبان پناهندگان در جهان است و با پذیرش ۳.۵ میلیون پناهنده افغان، نقش کلیدی در بحران آوارگی منطقه‌ای دارد.

در کنار این ارقام، افزایش ۲۹ درصدی پرونده‌های در دست بررسی در کانادا که به عدد بی‌سابقه ۲۹۳ هزار درخواست رسیده و همچنین طرح جنجالی دولت فدرال با نام Bill C-2 و موسوم به Strong Border Act که از سوی عفو بین‌الملل «تهدیدی علیه حق پناهندگی» خوانده شده، نگرانی‌های تازه‌ای را برانگیخته است.

این همه آمار، روند، سیاست، و البته سرنوشت صدها هزار نفر در دل خود یک پرسش کلیدی دارد: آیا کانادا می‌تواند در سال‌های آینده همچنان به عنوان الگوی مهاجرت و پناهندگی باقی بماند؟

گزارش کامل را در زیر بخوانید.

گزارش جدید «روندهای جهانی پناهندگی در سال ۲۰۲۴» که از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان (UNHCR) منتشر شده، نقش برجسته کانادا را در پذیرش و اسکان پناهندگان برجسته می‌کند و در عین حال، بر جایگاه مستمر ایران به‌عنوان یکی از میزبانان اصلی جمعیت‌های آواره نیز تأکید دارد. این گزارش نشان می‌دهد که تا پایان سال گذشته، بیش از ۱۲۳ میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل جنگ، خشونت و نقض حقوق بشر از خانه‌های خود آواره شده‌اند، این یعنی از هر ۶۷ نفر روی زمین، یک نفر آواره است. این رقم در سال ۲۰۰۰ معادل ۳۸ میلیون نفر بوده است.

از این تعداد ۴۹ میلیون نفر کودک هستند و ۲.۳ میلیون نفر از این کودکان در شرایط آوارگی به دنیا آمده‌اند.

رکورد کانادا در پذیرش پناهنده و برنامه‌های اسکان مجدد

کانادا در سال گذشته میلادی، رکوردی تازه در ثبت درخواست پناهندگی به جا گذاشت و با ۱۷۴ هزار درخواست، به چهارمین کشور پذیرنده پناهجو در جهان تبدیل شد. در رتبه‌های بالاتر، ایالات متحده با ۷۲۹ هزار درخواست، مصر با ۴۳۴ هزار درخواست و آلمان با ۲۳۰ هزار درخواست قرار داشتند.

علاوه بر ثبت درخواست، کانادا از نظر اسکان مجدد رسمی پناهندگان (Resettlement) نیز عملکرد قابل‌توجهی داشت و در سال ۲۰۲۴، با اسکان ۴۹,۳۰۰ پناهنده، به دومین کشور بزرگ در این حوزه تبدیل شد. کشورهای مبدأ اصلی این پناهندگان شامل موارد زیر بودند:

1. اریتره: ۱۵,۵۰۰ نفر
2. افغانستان: ۸,۹۰۰ نفر
3. سوریه: ۶,۶۰۰ نفر
4. سومالی: ۴,۹۰۰ نفر

ایالات متحده در جایگاه نخست اسکان مجدد قرار داشت و در سال گذشته،  بیش از ۱۰۵ پناهنده را پذیرفت.

پناهجویانی که شهروندی یا اقامت دائم دریافت کردند، ایرانیان در صدر لیست PR کانادا

همچنین در سال ۲۰۲۴، نزدیک به ۸۸,۹۰۰ پناهنده موفق شدند شهروندی یا اقامت دائم کشور میزبان خود را دریافت کنند. این رشد قابل‌توجه، تا حد زیادی ناشی از بهبود در نظام ثبت و گزارش داده‌ها بوده است و نشان‌دهنده افزایش تلاش‌ها برای یافتن راه‌حل‌های پایدار برای زندگی پناهندگان است.

در این آمار، کانادا بیشترین سهم جهانی در اعطای اقامت دائم PR به پناهجویان را به خود اختصاص داد، به‌طوری‌که در سال گذشته، ۲۷,۴۰۰ نفر موفق به دریافت اقامت دائم در این کشور شدند. پناهجویان ایرانی با آمار ۲۵۰۰ نفر در صدر این فهرست قرار داشتند و نیجریه با ۱۸۰۰ نفر در رتبه دوم قرار داشت.

این گزارش در حالی منتشر شده که لایحه پیشنهادی دولت کانادا با نام Bill C-2 و موسوم به Strong Border Act با انتقاد سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل روبه‌رو شده است. Ketty Nivyabandi، دبیرکل بخش انگلیسی‌زبان عفو بین‌الملل کانادا، در این‌باره گفته است: «پناه‌جویی یک حق انسانی است و این لایحه «می‌تواند این حق را تضعیف کند، و در نتیجه، اعتبار بین‌المللی کانادا در زمینه دفاع از حقوق بشر را خدشه‌دار کند.»

این لایحه به دولت این اختیار را می‌دهد که در موارد مرتبط با سلامت عمومی یا امنیت ملی، اسناد مهاجرتی را لغو، تعلیق یا اصلاح کند و پذیرش یا بررسی درخواست‌ها را متوقف نماید.

چالش‌ها در وضعیت پناهجویان در کانادا و پرونده‌هایی که در نوبت رسیدگی هستند

به‌طور جداگانه، لایحه‌ای دیگر با عنوان Bill C-3 نیز معرفی شده است که هدف آن گسترش حق شهروندی کانادا برای کودکانی است که در خارج از کانادا متولد شده‌اند و والدین آنها نیز خارج از کانادا به دنیا آمده‌اند. هر دو لایحه برای اجرایی شدن باید از مجلس عوام و سنا عبور کرده و تأیید نهایی سلطنتی (Royal Assent) را دریافت کنند.

در همین حال، کانادا شاهد افزایش قابل‌توجهی در تعداد درخواست‌های پناهندگی در دست بررسی بود؛ به‌طوری‌که تا پایان سال گذشته بیش از ۲۹۲ هزار درخواست همچنان در انتظار تصمیم‌گیری بودند که نسبت به سال پیش از آن ۲۹ درصد افزایش داشته است.

این موضوع بخشی از روند جهانی افزایش درخواست‌های معوق است که مجموع آن را به ۸.۴ میلیون درخواست رسانده؛ که این هم ۲۲ درصد بیشتر از سال گذشته و بالاترین رقمی است که تاکنون ثبت‌شده است.

از این تعداد ۳.۲ میلیون پرونده در دست بررسی مربوط به ایالات متحده است، پس از این کشور مصر، ‌پرو و آلمان در رتبه‌های بعدی و کانادا در رتبه چهارم قرار دارد.

ایران؛ یکی از میزبانان اصلی پناهندگان افغان

ایران همچنان میزبان اصلی پناهندگان در جهان به شمار می‌رود؛ به‌ویژه پناهندگان افغان. بر اساس گزارش جدید کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان (UNHCR)، تا پایان سال ۲۰۲۴، ایران میزبان ۳.۵ میلیون پناهنده بوده است؛ رقمی که آن را در میان کشورهایی با بیشترین جمعیت پناهنده قرار می‌دهد. بیش از ۹۰ درصد این پناهندگان، اتباع افغانستان هستند.

تعداد پناهندگان افغان در ایران نسبت به پایان سال ۲۰۲۳ حدود ۷ درصد کاهش یافته است. این کاهش تا حدی بازتاب بازگشت پناهندگان به افغانستان است؛ از جمله بازگشت‌های اجباری (دیپورت). تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۲۴، نزدیک به ۲۵۰ هزار پناهنده افغان یا افراد در شرایط مشابه پناهندگی از ایران به افغانستان بازگشته‌اند.

یکی از تحولات مهم در این روند، تغییر سیاست دولت ایران در قبال مهاجران افغان است. در فوریه ۲۰۲۵، دولت اعلام کرد که اعتبار برگه‌های «سرشماری» headcount slips افغان‌ها از مارچ ۲۰۲۵ تمدید نخواهد شد. این اقدام به‌معنای آن است که دارندگان این برگه‌ها از آن پس به‌عنوان اتباع خارجی فاقد مدارک قانونی شناخته می‌شوند و دسترسی آنها به خدمات درمانی و عمومی قطع خواهد شد.

نگاهی جهانی به بحران‌های جابه‌جایی اجباری و چالش‌های انسانی

در سطح جهانی، تعداد افرادی که آواره‌ شده‌اند در یک دهه گذشته تقریبا دو برابر شده است. با وجود این، تا اپریل ۲۰۲۵، این رقم با اندکی کاهش به ۱۲۲ میلیون نفر رسید. با این حال، تداوم یا توقف این روند کاهشی، بستگی زیادی به پیشرفت روند صلح در مناطقی مانند سودان، جمهوری دموکراتیک کنگو و اوکراین و همچنین بهبود شرایط زندگی در کشورهای مبدأ مانند افغانستان و سوریه دارد.

تنها جنگ در سودان باعث شد که تا پایان سال گذشته، ۱۴.۳ میلیون سودانی آواره شوند؛ عددی که این کشور را به بزرگ‌ترین بحران آوارگی در جهان تبدیل کرده است؛ حتی بیش از سوریه که جمعیت آواره‌شده آن ۱۳.۵ میلیون نفر اعلام شده است.

بحران بودجه، تهدیدی جدی برای حمایت‌های بشردوستانه

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در گزارش تازه‌ سازمان ملل برجسته شده، کاهش شدید و مداوم بودجه‌های کمک‌های بشردوستانه است. با وجود افزایش بی‌سابقه شمار آوارگان در سراسر جهان، بودجه اختصاص‌یافته به کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل UNHCR تقریباً در سطح ۱۰ سال پیش یعنی ۲۰۱۵ باقی مانده است.

این وضعیت، به گفته این نهاد، اکنون به مرحله‌ای غیرقابل‌تحمل رسیده و جمعیت‌های آسیب‌پذیر را با خطرات جدی‌تری روبه‌رو کرده است.

بازگشت میلیون‌ها آواره به خانه؛ در میانه بحران و ناامنی

با وجود تمامی این چالش‌ها، در سال گذشته، ۹.۸ میلیون نفر از آوارگان اجباری به خانه‌های خود بازگشتند؛ از جمله ۱.۶ میلیون پناهنده و ۸.۲ میلیون آواره داخلی (IDPs). با این حال، بسیاری از این بازگشت‌ها در شرایط بسیار نامساعد سیاسی یا امنیتی صورت گرفته‌اند، به‌ویژه در کشورهایی مانند افغانستان که بازگشت به آنها با خطرات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی بالا همراه بوده است.