تصویب قانون جدید شهروندی تا مارچ؛ گفت‌وگوی آتش با سناتور امیدوار
ده‌هزار مهاجر ایرانی، همچون صدها هزار مهاجری که از کشورهای گوناگون دنیا به کانادا مهاجرت کرده‌اند، چشم انتظار تصویب قانونی هستند که می‌تواند آنها را یک سال زودتر و با شرایطی آسان‌تر صاحب پاسپورت کانادایی کند. گرفتن این پاسپورت و رسیدن به‌شرایط پایدار در کشور مقصد، هدفی بوده که سودای آن باعث شده تا صدها هزار نفر کشور و زندگی خود را در زادگاه‌شان رها کنند و به کانادا بیایند.
قانون جدید شهروندی یا همان C-6 قرار است شرایط گرفتن شهروندی را به همان شرایط سابق در پیش از اجرای قانون C-24 آقای هارپر بازگرداند؛ موضوعی که آقای ترودو و لیبرال‌ها در زمان مبارزات انتخاباتی‌شان بسیار برای آن وعده داده بودند.
قانون شهروندی پس از مراحلی که در پارلمان کانادا و کمیته‌ی تخصصی شهروندی آن طی کرد، به سنا رسیده است. این قانون تا به حال دو بار در صحن علنی سنا قرائت شده و حالا دوباره به کمیته تخصصی ارجاع شده است.
سناتور راتنا امیدوار، که ریشه در کشور هند ولی همسری ایرانی‌تبار دارد و البته مدتی هم در ایران زندگی کرده، مسئول اصلی پی‌گیری این لایحه در مجلس سناست.
آتش در این گفت‌وگوی اختصاصی با سناتور امیدوار پرسش‌ها و دغدغه‌های ده‌ها هزار ایرانی و صدها هزار مهاجر را با او در میان گذاشته است.
مطلب مرتبط: هند، ایران، کانادا؛ راه دراز مهاجرت برای سناتور راتنا امیدوار
آتش: به‌نظر می‌رسد تصویب قانون شهروندی در سنا کمی طولانی شده، اصولا رویه‌ی معمول برای تصویب لوایح در سنا چگونه است؟
تمامی لوایح هم در پارلمان و هر در سنا مطرح می‌شود. مراحل تصویب لوایح در سنا شبیه به پارلمان است: معرفی و قرائت اولیه، قرائت دوم، مرحله‌ی کمیسیون، مرحله‌ی گزارش، قرائت سوم و سپس تصویب و امضای سلطنتی. اغلب از من می‌پرسند که هر مرحله چه مدت طول می‌کشد.
در حقیقت این زمان‌بندی بسیار متغیر است و بستگی به عواملی مانند اهمیت لایحه و محتوا و پیچیدگی آن دارد. برخی لوایح بعد از چند روز به تصویب سنا می‌رسد. برخی لوایح دیگر به زمان بسیار بیشتری نیاز دارد تا بتوان آنها را به طور مفصل، مطالعه و تجزیه و تحلیل کرد. اگر سنا به این نتیجه برسد که لایحه‌ای نیاز به اصلاح دارد، آن را برای گرفتن موافقت به پارلمان باز می‌فرستد و این می‌تواند روند کار را طولانی‌تر هم بکند.
کارهای مهمی در سنا صورت می‌پذیرد. سناتورها نقشی اساسی در بحث و گفتگو درباره‌ی اصول و تأثیرات قوانین پیشنهادی دارند. «تأملات دوباره سنجیده» یا Sober Second Thought آنها غالباً به عمیق کردن گفتگوها و بهبود بخشیدن به قوانین یاری می‌رساند. سناتورها از ابزارهایی برای تأخیر یا تسهیل مباحثات برخوردارند. برای کانادایی‌ها مهم است که کار ما را با دقت بررسی کنند و برای ما سناتورها نیز مهم است که در کار خود شفافیت داشته باشیم و از این بررسی‌ها استقبال کنیم.
آتش: خوب حالا که که لایحه‌ی C-6 مرحله‌ی قرائت دوم را در سنا پشت سر گذاشته و به کمیسیون تخصصی بازگشته، گام بعدی چه خواهد بود؟
در مرحله‌ی کمیسیون، سناتورها این فرصت را پیدا می‌کنند که به شکل عمیق‌تری به متن لایحه بپردازند. چند اتفاق در کمیسیون می‌افتد. یکی آن که از افراد مطلع خواسته می‌شود تا در کمیسیون حضور یابند و تجربه و بینش خود را درباره‌ی تأثیرات لایحه بیان کنند. این افراد مطلع ممکن است موافق یا مخالف پیش‌نویس قانون مربوطه باشند.
گام دوم چیزی است که گاهی آن را بررسی بند به بند می‌نامند و طی آن، تمامی مفاد لایحه تا نحوه‌ی انتخاب کلمات آن مورد بررسی و مداقه قرار می‌گیرد. این مرحله‌ی کمیسیون ممکن است چند هفته به طول بینجامد.
آتش: در حال حاضر، عمدتاً چه مواردی هست که اعضای مجلس سنا روی آنها توافق ندارند و بحث و تبادل نظر درباره‌ی آنها تا به‌حال مانع از تصویب لایحه در سنا شده است؟
اغلب بحث‌ها درباره مفاد اصلی این لایحه است؛ بحث‌هایی که البته لزوما هم مانع از تصویب لایحه نمی‌شوند. لایحه‌ی C-6 تلاش دارد که اختیار ابطال شهروندی افراد دارای تابعیت دوگانه به دلیل منافع ملی را لغو کند.
این امر برای آنهایی است که تابعیت دوگانه دارند و مرتکب جرائمی مانند تروریسم و جاسوسی می‌شوند. برخی از سناتورها می‌گویند کانادا باید بتواند اختیار لغو شهروندی چنین افرادی را در دست داشته باشد.
آنها از لغو شهروندی دفاع می‌کنند و استدلال‌شان هم این است که اگر ما تروریست‌ها را از خود دور کنیم امنیت بیشتری خواهیم داشت. این حرف به احتمال زیاد با نیت خیر گفته می‌شود، اما مبنای محکمی ندارد.
کارشناسان مسائل امنیتی توضیح می‌دهند که ما زمانی امنیت بیشتری خواهیم داشت که تروریست‌ها را ناگزیر کنیم تا با سیستم عدالت کیفری کانادا مواجه شوند و از جمله تحت برنامه‌های توانبخشی ما قرار گیرند؛ برنامه‌هایی که با تمرکز بر روی نظارت و ادغام مجدد در جامعه صورت می‌پذیرد. این کارشناسان استدلال می‌کنند که اقدامات خشونت‌آمیزی همچون لغو شهروندی افراد دارای تابعیت دوگانه امنیت ما را کاهش می‌دهد، از جمله به این دلیل که گروه‌های خاصی از کانادایی‌ها را به اشتباه در معرض اتهام قرار می‌دهد و وضعیت شهروندی آنها را بی‌ثبات‌تر می‌سازد.
بحث دوم روی بند دیگری تمرکز دارد که سقف سنی کسانی را که برای درخواست شهروندی باید در آزمون زبان و معلومات شرکت کنند، کاهش می‌هد. قانونی که در دولت قبلی به تصویب رسید این سن را به ۶۴ سال افزایش داد. لایحه‌ی C-6 این سن را به میزان پیش از آن قانون، یعنی ۵۴ سال، کاهش خواهد داد و این بدان معنا است که مهاجران ۵۵ ساله و بالاتر، از شرکت در آزمون‌های زبان و معلومات مستثنا خواهند بود.
در این مورد نیز استدلال‌هایی که من از منتقدان می‌شنوم، گرچه باز با نیت خیر صورت می‌پذیرد اساس استواری ندارد. منتقدان می‌گویند که مستثنا ساختن این دسته از مهاجران مسن‌تر، از انگیزه‌های یادگیری زبان‌های انگلیسی و فرانسوی می‌کاهد. من هیچ مدرکی که دال بر چنین تأثیری باشد ندیده‌ام. اما حتی با فرض درست بودن این مطلب، ما باید آسیب‌های ناشی از کاهش سن به ۵۴ سال را با آسیب‌های ناشی از افزایش آن به ۶۴ سال مقایسه کنیم.
ما از تغییرات قبلی این را می‌دانیم که آزمون‌های زبان بر روی میزان جذب مهاجران مسن‌تر تأثیر منفی داشته است. به عبارت دیگر، بالا بردن سقف سنی آزمون‌های زبان به احتمال بسیار زیاد بدان معناست که مهاجران مسن کمتری موفق به کسب شهروندی می‌شوند. من فکر می‌کنم این آسیب بزرگتری است. تا زمانی که بتوانیم دسترسی به یادگیری زبان را برای مهاجران مسن‌تر بهبود ببخشیم، به ویژه برای زنان که ممکن است دشواری بیشتری در ترک منزل داشته باشند، سیاست‌گذاری‌های ما باید به گونه‌ای باشد که اخذ شهروندی را تسهیل کنیم.
آتش: شما اسپانسر این لایجه در سنا هستید، خیلی‌ها می‌پرسند این دقیقا یعنی چه و شما چه نقشی در روند تصویب لایحه‌ی C-6 دارید؟
هر لایحه‌ای در سنا یک نفر را به عنوان مسئول یا اسپانسر دارد. سناتوری که مسئول و یا اسپانسر لایحه‌ای می‌شود مسئولیت هدایت آن را در سنا بر عهده می‌گیرد، که می‌تواند شامل بحث و گفتگو درباره‌ی مزیت‌های لایحه، کمک به همکاران در ارتباط با تحلیل‌های‌شان و اطلاع‌رسانی درباره‌ی لایحه به عموم مردم باشد.
اسپانسرها معمولاً بر اساس ترکیبی از تخصص در حیطه‌های مرتبط و همسویی ارزشی با لایحه برگزیده می‌شوند. در دولت‌های پیشین، اسپانسرها معمولا از حزب دولت انتخاب می‌شدند؛ برای مثال، در دولت محافظه‌کارها سناتورهای محافظه‌کار اسپانسر لوایح می‌شدند. اما سنا دیگر مجلسی دو حزبی نیست. من سناتور مستقلی هستم که تصمیم گرفته‌ام اسپانسر لایحه‌ی دولت باشم، چرا که پیش از این تجربه‌ی کار بر روی همین موضوع را داشته‌ام و همچنین به اصول زیربنایی آن باور دارم.
آتش: آیا شما پیش‌بینی می‌کنید که این لایحه کی از تصویب نهایی مجلس سنا بگذرد؟
من تمام تلاش خودم را به کار خواهم بست که لایحه‌ی C-6 به سرعت به تصویب برسد. امیدوارم که گفتگوها بدون تأخیر در کمیسیون و در قرائت سوم پیش برود، که دست کم چهار تا پنج هفته طول خواهد کشید و تا آن زمان به ماه مارچ رسیده‌ایم. من کسانی را که نسبت به لایحه‌ی C-6 علاقمند هستند ترغیب می‌کنم که از نزدیک روند پیش‌برد آن را تعقیب کنند و برای کسب اطلاعات بیشتر با نمایندگان و سناتورهای منطقه‌ی خود در تماس باشند.
http://www.parl.gc.ca/legisinfo/Faq.aspx?Language=E#ID0E6
آتش: اگر سنا پیشنهاد برخی اصلاحات بدهد و پارلمان با این اصلاحات مخالف باشد و دو مجلس به توافق‌نظر نرسند، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سنا لایحه‌ی C-6 را اصلاح کند، پارلمان می‌تواند آن اصلاحیه را نپذیرد، که در آن صورت لایحه به سنا باز می‌گردد. به ندرت اتفاق می‌افتد که سنا بخواهد بر روی نظر خود پافشاری کند. روال معمول پارلمانی آن است که سنا، پس از آنکه نقطه نظرات خود را به روشنی به گوش پارلمان رساند، تابع نظر نمایندگان مردم خواهد بود.
درباره‌ی سناتور راتنا امیدوار
راتنا امیدوار، سناتور ۶۷ ساله کانادایی و یکی از مشهورترین چهره‌های اجتماعی و دانشگاهی در زمینه مسائل مربوط به مهاجران است. خانم امیدوار در هندوستان به دنیا آمده و پس از ازدواج با مردی ایرانی به نام مهران، مدتی را نیز در ایران به سر برده و سپس به کانادا آمده است. او عناوین و جوایز زیادی را به خاطر فعالیت‌هایش در زمینه مطالعات مهاجرت به دست آورده است.
