بازگشایی سفارت کانادا در تهران؛ هفت مرحله‌ای که باید طی شود
همان‌طور که در خبرها دیدیم، استفان دیون، وزیر امور خارجه کانادا، از تمایل کانادا برای بازگشایی سفارتخانه کانادا در تهران خبر داد؛ سفارتی که در تاریخ هفتم سپتامبر ۲۰۱۲ به‌طور ناگهانی توسط دولت محافظه‌کار پیشین بسته شده بود. این نشانه پایان روابط تیره و تار دیپلماتیک دو کشور است. اما حال چه می شود؟
ساختمان سفارت ایران در اتاوا همچنان تعطیل و پشت میله‌های هشت فوتی، قفل است و پرچم رنگ و رو رفته ایران بیرون ساختمان دیده می‌شود. ساختمان آجری کرم‌رنگ اقامت سفیر با شیشه‌های رنگی در محله اعیانی پارک راک کلیف خالی است. این در حالی است که قرارداد اجاره ساختمان چهار طبقه سیمانی سفارت کانادا واقع در خیابان شهید سرفراز تهران تمام شده است.
کانادا نیاز به ساختمانی جدید برای سفارتخانه‌اش دارد؛ جایی که بتوان تمام امکانات لازم برای ارتباطات و تجهیزات مخصوص را نصب کرد. اما بازگشایی یک سفارت با یک اسباب‌کشی معمولی فرق دارد. این فقط یک رقص دیپلماتیک و یا مراسم سیاسی نیست که در خانه تماشا می‌کنیم بلکه دستورالعمل و قدم‌های عملیاتی دارد.
به عقیده جان ماندی آخرین سفیر کانادا در ایران، ماه‌ها طول می‌کشد تا دو کشور به نقطه مبادله دیپلمات برسند و تا پایان سال ۲۰۱۷ سفرای یکدیگر را به رسمیت بشناسند. او همچنین می‌گوید: «همه چیز خوب پیش می‌رود و ما تقریبا داریم از صفر شروع می کنیم.»
یکی از سخنگویان بخش امور بین‌الملل در پاسخ به این سوال که چگونه سفارت را در تهران بازگشایی می‌کنید می‌گوید: «روش استانداردی وجود ندارد.» هر چند برخی کارشناسان روش‌هایی را بیان می‌کنند. بد نیست با این روش‌ها آشنا شویم.
قدم اول- قصد بازگشایی:
هر چند آقای دیون قصد بازگشایی سفارت را به صورت عمومی عنوان کرد ولی اصولا چنین چیزی باید به‌طور خصوصی اعلام می‌شد. این قدمی اساسی است چون طرف مقابل هم باید شروع کند. ایران نه تنها باید موافقت کند بلکه انتظار دارد در همان حد عمل کند. مثلا اگر ما یک سفارت عظیم تاسیس کنیم یا فقط یک کنسولگری، آنها هم کاری در همان حد خواهند کرد.
قدم دوم- فرستادن یک پیام:
کانادا معمولا از کشور حافظ منافعش کمک می‌گیرد که در ایران ایتالیا این وظیفه را بر عهده دارد و جلسه‌ای را برای ملاقات با مقامات وزارت خارجه ایران ترتیب می‌دهد. توماس جونو کارشناس مسائل ایران در دانشگاه اتاوا با اطمینان می‌گوید این قدم برداشته شده است ولی سخنگوی امور بین‌الملل این موضوع را تایید نمی‌کند.
قدم سوم- ملاقات:
مقامات ایران و کانادا جلساتی را برای صحبت پیرامون اینکه چه اقداماتی باید در ابتدا صورت گیرد برگزار می‌کنند. این مکالمات در جایی مانند نیویورک قابل انجام است؛ جایی که هر دو کشور هیئت‌های دیپلماتیک بزرگی دارند.
قدم چهارم- به تفاهم رسیدن:
این همان‌جایی است که اوضاع پیچیده‌تر می‌شود. ممکن است شرایطی گذاشته شود. اتاوا باید تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد از ابتدا خواهان آزادسازی زندانیان ایرانی-کانادایی شود یا صبر می‌کند تا روابط دیپلماتیک بازسازی شود. در ضمن کانادا تضمینی می‌خواهد که امنیت دیپلمات‌هایش تامین شود چون در ایران گاه و بی‌گاه سفارت‌ها مورد حمله واقع شده‌اند. ایران هم درخواست‌هایی دارد. در حال حاضر کانادا برخی تحریم‌ها را لغو کرده ولی تهران ممکن است تقاضاهای بیشتری داشته باشد. یک مانع بزرگ قانونی است که توسط دولت محافظه‌کار پیشین وضع شده است. این قانون می‌گوید قربانیان تروریسم اجازه دارند از کشورهای پشتیبان ترور غرامت بگیرند. کانادا ایران را در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داده است. در این خصوص در حال حاضر تقریبا ۱۲ پرونده در جریان است ولی هنوز مشخص نیست این قانون تا کی دوام بیاورد و یا اینکه نتیجه چه خواهد شد. با این شرایط ایران حاضر به بازگشایی سفارتش نخواهد شد و از طرفی کانادا نیز قادر به حذف ایران از لیست نیست. این یکی از موضوعات بحث‌برانگیز است.
قدم پنجم- اعزام گروه تحقیق:
تیم کوچکی از دیپلمات‌ها برای بررسی تدارکات و پشتیبانی به تهران خواهد رفت. این کار شامل انتصاب شخصی برای پیدا کردن ساختمان مناسب برای دفتر کنسولگری، محل اقامت سفیر، کارمندان و همچنین انتصاب فردی برای اطمینان از ایمنی محل‌های انتخاب شده است.
آقای ماندی می‌گوید: «اینکه کانادا در حال حاضر ساختمانی برای سفارت ندارد اوضاع را پیچیده می‌کند.» او همچنین می‌گوید: «ساختمان قبلی وحشتناک بود ولی نیازهای کانادا را مرتفع می‌کرد.»
به گفته او این ساختمان برای ۵۰ کارمند گنجایش داشت: «ساختمان جدید باید امکانات ارتباطی و امنیتی پیشرفته‌ای داشته باشد. من حتی فکر می‌کنم اولین دیپلمات‌های کانادایی که برمی‌گردند ممکن است فقط یک دفتر ساده بگیرند تا کار معامله ملک اصلی انجام شود.»
قدم ششم- ورود قدم به قدم:
اولین گروه دیپلمات‌های اعزامی در سطح معمولی هستند و امور بسیار پایه‌ای و اولیه را انجام می‌دهند. آنها سپس در طول زمان کارها را گسترش می‌دهند. مثلا ممکن است سال‌ها طول بکشد تا کانادا یک دفتر مهاجرت در سفارت ایران دایر کند.
قدم هفتم- انتصاب کامل سفیران:
این کار اقدامی سمبلیک برای آغاز روابط عملی دو کشور و البته نیازمند توافق است.
وقتی کانادا در سال ۲۰۰۷ تعدادی از کاندیداهای پیشنهادی ایران برای سفارت را نپذیرفت، ماندی نیز از ایران اخراج شد.
