به‌کانادا مهاجرت می‌کنند تا راحت‌تر نفس بکشند
مهاجرت برای ایرِن پروین به این معنی بود که یک عمارت بزرگ، دو اتومبیل، دو راننده، یک مستخدم، یک پرستار بچه و شغل خوبی که در بنگلادش داشتند را جا بگذارند، او استاد دانشگاه و شوهرش پزشک متخصص اطفال بود.
آنچه پروین ۴۴ ساله در مقابل به دست آورده این است که دیگر به خاطر بیماری آسمش مجبور به استفاده از اسپری نیست، آسم شدیدی که نتیجه‌ی آلودگی وحشتناک هوای داکا بود و بعد از مهاجرت به کانادا در ۲۰۱۰ به طور کامل بهبود پیدا کرد.
پروین می‌گوید: «آنجا واقعاً یک جنگل بتون و سیمان است… آنقدر دود هست که نمی‌توانید آسمان را ببینید». او اکنون در یک سازمان، که به جوانان خانواده‌های کم درآمد کمک می‌کند تا به تحصیلات خود ادامه دهند، به عنوان هماهنگ کننده برنامه‌ها و ارزیابی‌ها مشغول به کار است. «ما تصمیم گرفتیم زندگی‌مان را در کانادا از نو شروع کنیم، فقط بخاطر سلامتی من.»
پروین تنها یکی از جمعیت فزاینده مهاجران به اصطلاح زیست محیطی است که داستان آنها بوسیله‌ی روبرت مک‌لمان، استاد دانشگاه ویلفرد لاریر و محققان کانادایی دیگر مستند شده است.
درحالیکه این مسأله در بخش‌های دیگر دنیا موضوع جدیدی به حساب نمی‌آید، تحقیقات بر روی مهاجرت زیست محیطی به کانادا، که پروژه‌ی مشترکی بین لاریر و دانشگاه اوتاواست، برای نخستین بار تأثیر تغییرات اقلیمی جهانی و آلودگی‌های زیست محیطی را بر مهاجرت به کانادا مورد بررسی قرار می‌دهد.
کانادا بر خلاف اروپا و آمریکا به دلیل مرزهای جغرافیایی خود تا اندازه‌ای از نتایج مستقیم مهاجرت‌‌های زیست محیطی حاصل از بلایای طبیعی بر کنار بوده است.
درحالیکه تحقیقات بر روی رابطه‌ی تغییرات اقلیمی و مهاجرت، به صورت تاریخی بر پناهجویان زیست محیطی که از کشورهای در حال توسعه به منظور دریافت حق پناهندگی خود را به کشورهای دیگر می‌رسانند متمرکز بوده است، پژوهش‌های جدید در غرب اکنون توجه خود را بیشتر بر مهاجران عادی و قانونی معطوف کرده‌اند، با هدف جذب آنهایی که از ثروت یا مهارت‌های بالا برخوردار هستند.
مک‌لمان می‌گوید: «در سراسر جهان ۲۰ میلیون نفر بر اثر بلایای طبیعی مجبور به ترک خانه و کاشانه‌ی خود شده‌اند. این بلایا اکنون به دفعات بیشتری رخ می‌دهند و صدمات بیشتری به بار می‌آورند. ما خواستیم آنچه در کانادا در حال اتفاق است را مستند کنیم تا هم تصمیم‌گیران و هم عموم مردم از اطلاعات لازم و کافی برای درک بهتر موقعیت و آنچه باید انجام داد برخوردار باشند.»
در آخرین مطالعه‌ی این پروژه، پژوهشگران به همکاری با جامعه‌ی بنگلادشی‌های تورنتو پرداختند تا ببیند تغییرات زیست محیطی و آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های انسان، در وطن آنها، چگونه و تا چه اندازه بر تصمیم آنها مبنی بر مهاجرت به کانادا تأثیر گذاشته است. این پروژه همچنین تأثیر تغییرات اقلیمی را بر مهاجرانی که از هائیتی، سومالی و فیلیپین به کانادا آمده‌اند نیز بررسی کرده است.
۷۰ درصد از شرکت کنندگان گفته‌اند که یکی از عواملی که به آنها برای مهاجرت انگیزه داده، «انحطاط اکولوژیکی شهر» یا اثرات انباشته شده‌ی آلودگی شدید هوا و آب، آلودگی خاک و منابع آبی زیرزمینی، ناامنی غذایی و کمبود فضای سبز در داکا بوده است، شهری که از نظر آلودگی هوا یکی از بدترین مکان‌ها بر روی زمین به شمار می‌رود.
۱۶ درصد از آنها همچنین به محققان گفته‌اند که وخامت وضعیت زیست محیطی دلیل اصلی مهاجرت آنها بوده است، زیرا یکی از اعضای خانواده از مشکلات تنفسی یا دیگر بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا یا سیستم غیربهداشتی دفع فاضلاب رنج می‌برده است.
مهاجرت برای زنده ماندن
مک‌لمان می‌گوید: «تأثیرات زیست محیطی بر این گروه از آنچه من انتظار داشتم چشمگیرتر بود و همچنین پیچیده‌تر. مشکلات زیادی هست: وضعیت هوا آزاردهنده و زیان بخش است و آب ایمن نیست. همه اینها نگرانی‌هایی در مورد بیماری‌های کودکان به وجود می‌آورد. آنها حتی به غذاهای خود اطمینان ندارند چون آکنده از مواد شیمیایی تقلبی است.»
«وقتی مردم تصمیم می‌گیرند از نقطه‌ی الف به نقطه‌ی ب مهاجرات کنند، برای این است که می‌خواهند زندگی بهتری داشته باشند، ثروت بیشتری جمع کنند و یا آموزش بهتری ببینند. اما اینها آدم‌های تحصیل‌کرده‌ای هستند که در بنگلادش زندگی راحتی داشته‌اند. آنها حاضر شده‌اند از اموال و امتیازات اجتماعی خود دست بکشند، تنها به این دلیل که محیط زندگی آنها به طرز وحشتناکی نامناسب بوده است.»
یکی از شرکت کنندگان به محققان گفته است که او در بنگلادش همواره خدمتکارانی داشته که برای او قهوه دم می‌کردند، اما حالا او مجبور است برای گذران زندگی در یک فروشگاه تیم هورتون برای مردم قهوه درست کند، به این دلیل که خانواده‌ی او دیگر تاب شرایط زندگی در داکا را نداشته است.
نسیمه اختر، مدیر اجرایی خدمات جامعه‌ی بنگلادشی‌های مقیم تورنتو می‌گوید: «آلودگی همیشه در پس‌زمینه‌ی ذهن این مردم حضور دارد، هر چند که ممکن است آن را به عنوان عامل اصلی مهاجرت خود ذکر نکنند، چون هیچ کشوری، از جمله کانادا، مهاجرت زیست محیطی را در فهرست رسمی انواع مهاجرت ذکر نکرده است.»
اختر می‌گوید: «بنگلادش ممکن است از کانادا خیلی دور باشد، اما این مشکلات خیلی از آنچه ما فکر می‌کنیم به ما نزدیکترند. تأثیرات آن فراتر از کشورهای در حال توسعه است. باید امیدوار بود که پژوهش‌هایی از این دست بتواند آگاهی بیشتری ایجاد کند و مردم به این ادراک برسند که زندگی‌های ما همه به هم وابسته است و اکنون زمانی است که باید کاری کرد.»
آسم در وطن، سلامتی در مهاجرت
هر بار که ایرن پروین به خارج از بنگلادش مسافرت می‌کرد، چیز عجیبی برای او اتفاق می‌افتاد: بیماری آسم او از بین می‌رفت.
پروین می‌گوید: «من در استرالیا و نیوزلند تحصیل کرده‌ام. مدتی به عنوان استاد مدعو در دانشگاه مانیتوبا به کار مشغول بودم. بعد هم در وینیپگ … ولی حتی یکبار هم مجبور نشدم در این مدت از اسپری استنشاقی استفاده کنم.»
او بعد از یک اقامت شش ماهه در مانیتوبا در سال ۲۰۰۸، به بنگلادش برگشت و از شوهرش خواست به مهاجرت به کانادا فکر کند.
او می‌گوید: «مردم در بنگلادش نمی‌دانند هوایی که تنفس می‌کنند چه وضعیت اسفباری دارد، چون خارج از کشور خودشان نبوده‌اند.»
پروین در ۲۰۱۰ از داکا به تورنتو مهاجرت کرد و از آن زمان به بعد دیگر مشکل آسم نداشته است، بجز دسامبر گذشته که برای یک دیدار کوتاه به وطنش برگشت و باز بیماری‌اش عود کرد.
داکا یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیاست، جایی که خیابان‌ها همیشه از ترافیک گره خورده‌اند و اگزوز ماشین‌ها شبانه روز دود به حلق مردم می‌فرستند و همه همیشه ماسک می‌زنند.
پروین می‌گوید: «شما چه ثروتمند باشید چه فقیر، تغییرات اقلیمی و زیست محیطی روی همه تأثیر می‌گذارد. همه‌ی دنیا باید به این موضوع فکر کند که در این شرایط چطور باید زندگی کرد.»
ماهی‌هایی که دیگر نیستند
نورالاسلام در دهکده‌ی کوچکی در بنگلادش بزرگ شده، جایی که پدر و مادر او ماهی می‌فروختند.
امروز، آن دهکده و آن بازار ماهی فروشی، همچنین آن ماهی‌های آب شیرین، همه بخاطر فرسایش و آلودگی از بین رفته‌اند.
نورالاسلام می‌گوید: «ما یک کشور کوچک داریم با جمعیت خیلی زیاد. ما تا قبل از اینکه به اینجا بیاییم، نمی‌دانستیم آب و هوای بنگلادش تا چه حد آلوده است.» او ۷۱ سال دارد و تا قبل از آنکه شش سال پیش بازنشسته شود یک شرکت صادرات مواد غذایی را اداره می‌کرد.
او نیز مانند بسیاری از هموطنان دیگرش، که به اندازه‌ی کافی دارایی و مهارت داشته‌اند که برای مهاجرت به کانادا واجد شرایط شناخته شوند، متوجه نبود که نیاز به یک مکان بهتر برای زندگی، تا چه اندازه در تصمیم خانواده‌ی او برای مهاجرت نقش داشته است.
یک مطالعه که با حمایت دولت بنگلادش و بانک جهانی صورت گرفته، برآورد کرده است که سالانه ۱۵,۰۰۰ نفر در نتیجه‌ی کیفیت پایین هوا دچار مرگ نابهنگام و یک میلیون نفر دیگر به بیماری‌های ریوی، تنفسی و عصبی مبتلا می‌شوند.
نورالاسلام می‌گوید: «مردم نمی‌گویند که بخاطر وضعیت محیط زیست در بنگلادش به اینجا مهاجرت کرده‌اند، اما واقعیت این است که این نگرانی‌ها همیشه در پس ذهن آنها وجود دارد. زندگی در یک محیط سالم می‌تواند جان شما را نجات دهد.»
