بازخوانی یک پرونده: سرقت میلیون‌ها دلار از گنجینه‌های بومیان کانادا
بیل رِید، هنرمند بومی کانادا، یکی از ارزش‌مندترین هنرمندان و از مفاخر ملی کاناداست. وقتی سارقین جسور وارد موزه بتنی و به ظاهر نفوذ ناپذیر انسان‌شناسی دانشگاه بریتیش‌کلمبیا شدند، به خوبی می‌دانستند چه گنجی را بدزدند. هر چند تمام آثار رِید به علاوه سه اثر مکزیکی به موزه بریتیش کلمبیا بازگردانده شد اما هیچ متهمی وجود نداشت. سارقان چه کسانی بودند؟ آنها با چه هدفی این تابلوها را دزدیدند؟ چگونه این آثار به موزه باز گشت؟ اینها مهم‌ترین سوالاتی است که هنوز پاسخی برای آنها پیدا نشده است.
ما این پرونده را در این شماره از هفته‌نامه چاپی آتش بازخوانی کرده‌ایم تا ببینیم این سرقت چگونه رخ داده و چه سرانجامی داشته است.
برای دانلود شماره ۱۲ هفته‌نامه چاپی آتش اینجا را کلیک کنید.
دزدی بزرگ از موزه
هفت سال پیش زمانی که موزه انسان‌شناسی دانشگاه بریتیش‌کلمبیا در نیمه شب مورد سرقت قرار گرفت، سارقینی که ماسک گاز به صورت داشتند با اسپری فلفل به گالری موزه حمله کردند. احتمالا هدف آنها از به همراه داشتن اسپری فلفل این بوده که نیروهای امنیتی را دور کنند. آنها شیشه عقبی ساختمان موزه را در ساعت ۴:۴۰ دقیقه صبح شکستند و وارد موزه شدند.
سارقان با ۱۵ قطعه به ارزش دو میلیون دلار پا به فرار گذاشتند. کل زمان سرقت حدود سه دقیقه برآورد می‌شود. این آثار شامل سه قطعه باستانی از جواهرات زاپوتکی مکزیک و ۱۲ قطعه طراحی شده توسط هنرمند اهل هایدا، بیل رِید بود. این قطعه‌ها شامل چندین دستبند طلا و دکمه سردست‌هایی از جنس عاج بودند. رِید، زرگر، پیکرتراش و مجسمه‌ساز پس از سفری که به جزیره Haida Gwaii در سال ۱۹۵۴ داشت، با هنرهای بومیان آنجا آشنا شد و فنون جواهرسازی اروپا را با سنت‌های هنری هایدا ترکیب کرد. او در سال ۱۹۹۸ درگذشت.
سارقان که بودند؟
نظریه‌های بسیاری در مورد سارقین شکل گرفته بود. برخی معتقد بودند سارقان، از کلاه‌برداران محلی هستند که به‌دنبال اشیاء هنری قابل تبدیل به طلا می‌گردند. ارزش طلای این آثار ۱۵۰۰۰ دلار بود. گروه دیگری معتقد بودند این یک دزدی برنامه‌ریزی شده توسط دزدان هنری بین‌المللی است. RCMP از طریق اینترپل تمام سازمان‌های پلیس در سراسر جهان را مطلع کرد.
همه قطعات دزدیده‌شده باز می‌گردند
مویا واترز دستیار مدیر موزه، در حالی که بر صخره‌های محوطه دانشگاه ایستاده و به منظره مشرف به تنگه جورجیا نگاه می‌کند می‌گوید: «ارزش هنری و فرهنگی آثار از ارزش مادی آنها بسیار بیشتر بود. ما بسیار نگران این بودیم که به آثار آسیبی رسیده باشد. بیشتر از همه نگران یک جعبه طلایی باشکوه با مجسمه‌ای از یک عقاب بر روی درب آن بودیم. نمی‌خواستیم به‌خاطر طلا آنها را ذوب کنند. پس از گذشت بیش از یک ماه بعد از جستجوی دو منطقه مسکونی در لوور مین لند، RCMP توانست ۱۳ قطعه را بازگرداند و دو قطعه بعدی نیز بلافاصله پیدا شدند. اما هنوز هم سوالات زیادی وجود دارد.»
سرانجام تحقیقات پلیس
در این پرونده هیچ کس متهم نشد. پلیس سه نفر را دستگیر و سپس آزاد کرد. تلاش‌های بعدی هم به نتیجه خاصی نرسید. اما وکیل جنایی بریتیش کلمبیا نظر دیگری دارد. نیل مکنزی، سخنگوی بخش عدالت کیفیری وزارت دادگستری کانادا می‌گوید: «مطابق با استاندارها، مدارک ما برای متهم کردن کسی کافی نیست.» هرچند وی از گفتن جزئیات امتناع کرد، اضافه کرد: «در صورتی که شواهد کافی برای محکومیت وجود نداشته باشد دادگاه کسی را متهم نخواهد کرد. بازگشتن یا بازنگشتن قطعات و آثار هیچ وقت دلیلی بر اثبات یک اتهام نیست.»
شایعه‌ای که تکذیب شد
در سال ۲۰۰۹ شواهد عجیب دیگری به‌دست آمد. CBC به نقل از منابع ناشناس گزارش کرد که RCMP به مجرم حرفه‌ای مارتین وگلت ۲۰ هزار دلار پرداخته تا اطلاعاتی در مورد محل آثار هنری دزدیده شده به‌دست آورد. کارنامه جنایی وگلت شامل ۵۵ فقره جرم و جنایت از جمله سرقت و قاجاق مواد مخدر است.
او دست داشتن در این سرقت یا باز گرداندن گنجینه‌ها را تکذیب کرد و گفت کسی به او اتهام زده است. وقتی او از پشت میله‌های زندان با CBC تماس گرفت و گفت شایعات دست داشتن وی در سرقت، زندگی او را به خطر انداخته است. زندانیان بومی که از سرقت آثار بومی خود عصبانی بودند، او را تهدید کرده‌اند. RCMP این گزارش را تکذیب کرد اما تائید کرد که به شخص خاصی مبلغی پرداخت کرده است.
تلفن ناشناس از کجا بوده است؟
گزارش‌های دیگری نیز از آنچه در حین دزدی اتفاق افتاده بود به‌دست آمده است. پلیس جزئیات کمی را منتشر کرده اما CBC گزارش می‌دهد بخش امنیت محوطه با دریافت یک تماس تلفنی که به آنها توصیه کرده بود به هیچ زنگ خطری توجه نکنند، گمراه شده بودند. در زمان سرقت، تعدادی از دوربین‌های امنیتی موزه از کار افتادند و باعث به صدا درآمدن زنگ هشدار شدند. دزدان نقاب‌دار وارد موزه شدند. همچنین این سوال نیز مطرح است که آیا تنها نگهبان امنیتی در زمان سرقت برای استراحت و سیگار خارج شده بوده یا خیر. واترز می‌گوید بعد از اینکه قطعات بازگردانده شدند خیال همه راحت شد.
این موزه که توسط آرتور اریکسون طراحی شده بود پس از این رویداد، سیستم امنیتی و تکنولوژی خود را طی یک پروژه ۵۵.۵ میلیون دلاری بازسازی و توسعه داد. پروژه‌ای که در سال ۲۰۱۰ شروع به کار کرده است.
درباره موزه انسان‌شناسی دانشگاه بریتیش‌کلمبیا
موزه انسان‌شناسی دانشگاه بریتیش کلمبیا یکی از گنجینه‌های هنری کاناداست که در شهر ونکوور و در محوطه دانشگاه بریتیش‌کلمبیا قرار دارد. در این موزه آثاری از هنر بومیان کانادا قرار دارد. در این موزه بیش از ۳۸ هزار قطعه هنری مردم‌نگاری وجود دارد و همچنین از ۵۳۵ هزار اثر باستان‌شناسی نگه‌داری می‌شود. این موزه یکی از مراکز مهم کانادا برای بازدید و همچنین پژوهش در زمینه‌های انسان‌شناسی، باستان‌شناسی و حفاظت از آثار هنری است.
این موزه در سال ۱۹۴۷ در زیرزمین کتابخانه دانشگاه بریتیش‌کلمبیا تاسیس شد. این موزه در سال ۱۹۷۱ با دریافت کمک مالی از سوی دولت کانادا توانست ساختمان جدید خود را در سال ۱۹۷۶ افتتاح کند. این ساختمان را معمار کانادایی، آرتور اریکسون بازسازی و طراحی کرده است.
بیل رید کیست؟
بیل رید یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان تجسمی کاناداست. او که در سال ۱۹۲۰ در ویکتوریای ایالت بریتیش‌کلمبیا به دنیا آمد و در طول ۷۸ سال عمر خود آثاری بسیار مهم را با رویکرد بومیان کانادایی از خود به جای گذاشت.
شهرت او به حدی است که یکی از مجسمه‌های معروف او به نام «کلاغ و انسان اولیه» پشت اسکناس‌های بیست دلاری کانادا نقش بسته است. او پیکرتراش، نقاش، جواهرساز و هنرمند چیره‌دستی بود که به خوبی توانست هنر بومی را با تکنیک‌ها و ارزش‌های زیبایی‌شناسی مدرن پیوند زند و همین ویژگی کارهای او را ماندگار کرد.
یکی از مهم‌ترین مجسمه‌های سفارت کانادا در واشنگتن، متعلق به اوست.
او در طول سال‌ها فعالیت هنری خود، بالاترین نشان‌های هنری کانادا را دریافت کرد و همواره برای حقوق بومیان کانادا و آمریکای شمالی تلاش می‌کرد.
