آیا می‌دانستید بانک‌ها در کانادا می‌توانند بدون هیچ دلیل یا توضیحی حساب شما را ببندند؟ همه آنچه باید در این باره بدانید

آیا می‌دانستید بانک شما می‌تواند بدون هیچ توضیحی حساب شما را ببندد؟ CTV News در گزارشی می‌گوید در ماه‌های اخیر ده‌ها کانادایی با همین شوک روبه‌رو شده‌اند؛ مشتریانی از بانک‌های بزرگی مثل RBC و BMO و Scotiabank که پس از سال‌ها همکاری ناگهان نامه‌ای دریافت کرده‌اند مبنی بر قطع رابطه بانکی‌شان. بعضی از آن‌ها می‌گویند نه بدهی داشتند، نه اضافه‌برداشت، و نه حتی شکایتی علیه بانک. پس چه دلیلی پشت این تصمیم‌هاست؟

در سال‌های گذشته گزارش‌های متعددی از ایرانیان هم داشته‌ایم که بانک‌ها بدون هیچ توضیحی حساب آنها را مسدود کرده‌اند.

کارشناسان می‌گویند پدیده‌ای به نام Debanking در حال گسترش است؛ جایی که بانک‌ها بدون هیچ منع قانونی می‌توانند رابطه خود با مشتری را پایان دهند. آیا ممکن است منبع خارجی پول، تراکنش رمزارزی یا حتی رفتار تند با کارمند بانک باعث بسته شدن حساب شود؟

در ۶ سال گذشته بیش از ۴۱۹ پرونده Debanking در کانادا ثبت شده است. چرا بانک‌ها حاضر نیستند توضیح بدهند؟ آیا نهادهای نظارتی مثل OBSI می‌توانند جلوی این روند را بگیرند؟ و اگر حساب‌تان ناگهان بسته شد، چه حقوقی دارید؟

CTV News گزارش می‌دهد پس از گزارشی که درباره تصمیم بانک RBC برای قطع همکاری با یکی از مشتریان قدیمی خود بدون هیچ توضیحی منتشر کرده، بیش از ۱۰۰ نفر از سراسر کانادا تجربه مشابه خود را با این رسانه در میان گذاشته‌اند؛ افرادی که از بانک‌های مختلف، از جمله BMO و Scotiabank، نامه‌ای دریافت کرده‌اند مبنی بر اینکه حساب‌هایشان بسته خواهد شد؛ بدون هیچ توضیحی یا هشدار مشخصی.

یکی از این افراد، Tomas Nassab از Alliston است که پس از چند دهه همکاری با RBC ناگهان نامه‌ای دریافت کرد که تنها ۳۰ روز برای بستن حساب‌ها و انتقال پولش مهلت دارد.

همچنین، Carol Khan، زن ۷۳ ساله‌ای از تورنتو، گفت بانک BMO تنها دو هفته پیش از مسدود شدن حسابش او را مطلع کرد؛ در حالی که او از این حساب برای دریافت مستمری بازنشستگی استفاده می‌کرد. او می‌گوید تماس با بانک بی‌فایده بود و تنها پس از فشار زیاد توانست مهلتی کوتاه از BMO بگیرد تا حساب تازه‌ای در Scotiabank باز کند.

Rob Palfrey، مرد ۶۲ ساله‌ای که در پایگاه نظامی Borden کار می‌کند، نیز تجربه مشابهی دارد. نامه‌ای از BMO دریافت کرده بود با این مضمون که فعالیت‌های مالی او «خارج از محدوده ریسک قابل‌قبول بانک» است. او که تنها یک حساب جاری داشت، می‌گوید: «مهم نیست، من نمی‌خواهم حساب را نگه دارم، فقط می‌خواهم بدانم چرا؟»

دلایل احتمالی Debanking شدن مشتریان در کانادا

در این باره Andreas Park، استاد رشته امور مالی در دانشگاه تورنتو می‌گوید، بانک‌ها از نظر قانونی ملزم نیستند تا برای بستن حساب مشتری خود دلیل ارائه کنند. همان‌طور که یک مشتری می‌تواند حسابش را ببندد، بانک نیز می‌تواند رابطه بانکی را قطع کند، اگر احساس کند ادامه این همکاری به نفعش نیست.

دلایل این اقدام می‌تواند ساده باشد: از رفتار نامناسب با کارمندان بانک گرفته تا نگرانی درباره منشأ وجوه خارجی یا فعالیت‌هایی که ریسک بالای پولشویی دارند.

آقای Park توضیح می‌دهد که بانک‌ها برای هر مشتری پروفایل ریسک Risk Profile می‌سازند؛ اگر داده‌های تراکنش‌ها (مثلاً دریافت پول از صرافی‌های رمزارز یا کشورهای با نظارت ضعیف مالی) از حد خاصی عبور کند، سیستم ممکن است هشدار بدهد و بانک تصمیم به قطع همکاری بگیرد، حتی اگر تخلفی ثابت نشده باشد.

او اشاره می‌کند که پس از جریمه چند میلیارد دلاری بانک TD به‌دلیل ضعف در نظارت ضدپولشویی، حساسیت بانک‌های کانادایی نسبت به منابع پولی و تراکنش‌های غیرشفاف بیشتر شده است.

الزام قانونی برای توضیح یا جبران وجود ندارد

Ombudsman for Banking Services and Investments یا OBSI که یک نهاد مستقل برای رسیدگی به شکایات مشتریان از بانک‌ها و موسسات سرمایه‌گذاری در کاناداست، می‌گوید در اغلب قراردادهای بانکی آمده است که بانک می‌تواند حساب را «بدون اعلام دلیل» ببندد. تنها در موارد خاص مانند اضافه‌برداشت یا استفاده نادرست از حساب ممکن است توضیحی داده شود.

از نوامبر ۲۰۱۹ تا امروز، حدود ۴۱۹ پرونده مربوط به «پایان رابطه بانکی» در OBSI ثبت شده است؛ ۶۰ درصد آن مربوط به حساب‌های شخصی پس‌انداز و جاری و ۲۷ درصد مربوط به کردیت کارت‌ها بوده است.

در سال ۲۰۲۴، این دفتر ۹۴ پرونده Debanking را بررسی کرده (۳.۶۸ درصد کل پرونده‌ها)، در حالی‌که در سال ۲۰۲۳ تعداد آن ۱۰۸ پرونده بود (۴.۵۳ درصد کل پرونده‌ها).

به‌طور معمول، بانک‌ها باید ۳۰ روز مهلت برای بستن حساب بدهند تا مشتری فرصت انتقال پول خود را داشته باشد، اما در برخی موارد حساب بدون هشدار بسته و پول به مشتری بازگردانده می‌شود.

به گفته Mark Wright از OBSI، این دفتر بررسی می‌کند که آیا تصمیم بانک منطبق بر سیاست‌ها و رویه‌هایش بوده و آیا مشتری به‌طور منصفانه و بدون تبعیض مطلع شده است یا خیر. در موارد نادر، اگر اطلاع‌رسانی کافی نباشد، ممکن است OBSI توصیه به جبران یا بازپرداخت هزینه‌ها کند.

آیا بانک‌ها باید پاسخگوتر باشند؟

Andreas Park، استاد رشته امور مالی در دانشگاه تورنتو می‌گوید از آنجا که بانک‌ها در زندگی روزمره نقش حیاتی دارند، باید مسئولیت‌پذیرتر باشند و در مواردی که مشتری هیچ تخلفی نکرده، توضیح روشن و فرصت اعتراض ارائه دهند.

به باور او، «بانک‌ها در موقعیت ممتاز و قدرتمندی هستند، بنابراین اخلاقاً وظیفه دارند دلیل قطع همکاری را اعلام کنند؛ مگر در مواردی که مشتری رفتار نادرست داشته باشد.»