آشنایی با بیماری ریفلاکس اسید معده
بیماری ریفلاکس یا بازگشت اسید معده به مری چیست، چرا به وجود می‌آید و چه راه‌های درمانی دارد؟
در این شماره از هفته‌نامه آتش، در بخش مشاوره پزشکی، درباره یکی دیگر از بیماری‌های شایع که ممکن است بسیاری به آن مبتلا باشند پرداخته‌ایم: ریفلاکس معده یا همان ترش کردن.
برای دانلود فایل پی‌دی‌اف بخش مشاوره پزشکی، اینجا را کلیک کنید.
حتما برای شما هم پیش آمده است که بعد از خوردن یا نوشیدن، در قفسه سینه یا گلوی خود احساس سوزش کرده باشید. این سوزش چیست و چرا به وجود می‌آید؟ تکرار این اتفاق تا چه میزان طبیعی است و از کجا به بعد خطرناک می‌شود؟ چه درمان‌هایی دارد و برای مبتلا نشدن به آن باید چه کارهایی کرد؟ در این شماره تلاش می‌کنم به تمامی این سوالات پاسخ دهم و شما را با این بیماری آشنا کنم.
آمارهای ریفلاکس معده در کانادا و ایران
بیماری ریفلاکس معده یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که مردم دنیا با آن دست به گریبانند. این بیماری در کانادا نیز یکی از شایع‌ترین بیماری‌هاست. بنا بر آمار رسمی اداره بهداشت کانادا، به طور متوسط پنج میلیون کانادایی هر هفته با مشکل ریفلاکس اسید معده مواجه می‌شوند و حدود یک چهارم کانادایی‌ها هر روز در قفسه سینه خود احساس سوزش می‌کنند.
بد نیست بدانید این بیماری در ایران نیز بسیار شایع است. طبق اعلام مسئولان رسمی وزارت بهداشت ایران، یک پنجم ایرانی‌ها به ریفلاکس اسید معده مبتلا هستند و هفته‌ای یک یا دو بار ترش می‌کنند. تحقیقات انجام شده در سطح کشور نشان می دهد تهرانی‌ها بیش از ساکنان سایر شهرهای کشور دچار ریفلاکس هستند.
حالا که با آمارهای ابتلا به این بیماری آشنا شدیم، به سراغ خود بیماری می‌رویم تا ببینیم ریفلاکس اسید معده چیست؟
ریفلاکس معده در چند خط
شاید خیلی‌ها ندانند دلیل اینکه چنین اتفاقی می‌افتد و باعث سوزش قفسه سینه یا گلو می‌شود چیست؟ موضوع از این قرار است: زمانی که لقمه غذا را قورت می‌دهید، دریچه تحتانی مری شل می‌شود و اجازه می‌دهد مایعات و غذا به معده سرازیر شوند. این ماهیچه، ماهیچه‌ای حلقوی دور تا دور انتهای مری شما‌ست. این ماهیچه بعد از شل شدن و عبور خوراکی ها، دوباره بسته می‌شود تا محتویات معده به مری پس نزده و باز نگردد. اگر این دریچه عضلانی شل و ضعیف شود محتویات اسیدی معده به مری بر می‌گردد و باعث احساس سوزش و گاه درد در میان قفسه سینه می‌شود.این در واقع همان وضعیتی است که به‌طور عامیانه به آن «ترش کردن» گفته می‌شود.
چه زمانی ریفلاکس اسید معده بیماری تلقی می‌شود؟
بسیاری از مردم این وضعیت را گاهی وقت‌ها و به‌ویژه پس از پرخوری تجربه می‌کنند. این اتفاق طبیعی است اما وقتی تکرار این وضعیت زیاد شود، باید کمی نگران شوید. در واقع اگر چنین حالتی به هفته‌ای دوبار برسد و یا باعث اختلال در زندگی نرمال فرد شود، بیماری تلقی می‌شود.
اثرات این بیماری چیست؟
بیماری ریفلاکس معده یک بیماری گوارشی مزمن است که به‌علت برگشت متناوب اسید ایجاد شده و موجب تحریک و التهاب بافت مری می‌شود. با گذشت زمان این التهاب بیشتر شده و به لایه مخاطی مری آسیب وارد می‌کند و موجب عوارضی مانند خونریزی، تنگی مری و حتی تغییر بافت نرمال مری و ایجاد حالت پیش سرطانی به نام «مری بارت» می‌شود.
چه چیزهایی ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد؟ بعضی شرایط پیش‌زمینه‌ای وجود دارند که خطر ابتلا به ریفلاکس را بیشتر کرده یا شدت ابتلا را افزایش می‌دهند. مهم‌ترین چیزها را می‌توان این طور نام برد: چاقی، حاملگی، مصرف سیگار، دیابت، فتق دیافراگم و یا تخلیه کند معده.
علائم بیماری
حالا نگاهی می‌اندازیم به علائم این بیماری و همچنین شکایت‌هایی که از بیماری می‌شود.
احساس سوزش وسط قفسه سینه که اصطلاحا Heartburn نام دارد. این سوزش گاهی تا گلو احساس شده و همراه با آن طعم ترشی در دهان حس می‌شود.
برگشت غذا و مایعات اسیدی و افزایش بادگلو
درد قفسه سینه
سختی در عمل بلعیدن
سرفه خشک و خس‌خس سینه
گرفتگی صدا و گلودرد
احساس وجود جسم خارجی در گلو
راه‌های تشخیص
گاهی فقط بر اساس علائم بالینی می‌توان این بیماری را تشخیص داد. اما گاهی هم تست‌هایی برای تشخیص درخواست می‌شود که با آنها بیشتر آشنا می‌شویم.
تست اسید: در این تست پروب را به مدت ۲۴ ساعت در مری بیمار قرار می‌دهند. از طریق این آزمایش مشخص می‌شود که مری در چه ساعت‌هایی و با چه طول مدتی در معرض اسید قرار می‌گیرد.
عکس‌برداری با باریم: این عکس‌برداری با بلع مقداری مایع گچی انجام می‌شود. این مایع، لایه مخاطی آستر لوله گوارشی را می‌پوشاند و باعث می‌شود اگر ضایعه‌ای وجود داشته باشد، متخصص بتواند آن را ببیند.
اندوسکوپی: لوله اندوسکوپی که مجهز به نور و دوربین است از راه دهان وارد مری می‌شود و پزشک می‌تواند لایه مخاطی و دریچه مری به معده را ببیند و نمونه‌برداری جهت بررسی‌های پاتولوژیک انجام دهد.
تست حرکت مری: این تست، حرکت و فشار در مری را اندازه می‌گیرد. برای این کار کاتتری (لوله بسيار نازک قابل انعطاف) از راه بینی به مری فرستاده می‌شود.
درمان ریفلاکس
درمان ریفلاکس معمولا با داروهای OTC کنترل اسید انجام می‌شود و اگر بیمار بعد از چند هفته بهبود نیافت پزشک ممکن است داروهای دیگر یا حتی جراحی توصیه کند.
داروهای OTC عبارتند از: آنتی اسیدها مثل مالوکس، گاویسکن، میلانتا، تامس و رولیدز. این داروها اگر چه سریع اثر می‌کنند ولی اثرشان کوتاه مدت است و باعث ترمیم بافت آسیب دیده هم نمی‌شوند.
داروهای کاهش تولید اسید: این داروها که H2R بلوکر نام دارند عبارتند از سایمتیدین (تاگامت)، رانیتیدین(زنتاک)، فاموتیدین (پپسید ای سی) و نیزاتیدین (اکسید ای آر). سرعت اثر این دسته داروها به اندازه آنتی‌اسیدها نیست اما اثر طولانی‌تری دارند و ممکن است تا ۱۲ ساعت باقی بمانند.
داروهای بلاک‌کننده تولید اسید: این داروها مهارکننده‌های پمپ پروتون هستند که زمان لازم برای التیام بافت آسیب‌دیده را هم فراهم می‌کنند. داروهای OTC از این دسته عبارتند از: لنساپرازول(پره‌واسید) و امپرازول (پریلوسک، زگرید)
داروهای قوی‌تر نسخه‌‌‌‌ای: پزشک شما ممکن است برای‌تان داروهای قوی‌تری نسخه کند. از قبیل H2R بلوکرها ولی با دوز بالا و یا مهار کننده‌های پمپ پروتون دیگر مثل اسومپرازول (نکسیم)، لنسوپرازول(پرواسید)، امپرازول( پریلوسک)، پنتوپرازول(پروتونیکس) و ربپرازول(اسیفکس)
داروی دیگری که در موارد شدید ممکن است تجویز شود بکلوفن است که باعث کاهش ریلکس بودن دریچه می‌شود و به درمان کمک می‌کند.
جراحی: جراحی در موارد کمی توصیه می‌شود زیرا درمان‌های دارویی بسیار موثرند. دو روش جراحی ریفلاکس عبارتند از: فوندوپلیکاسیون نیسن و LINKS.
روش اول: با پیچاندن قسمت بالایی معده به دور انتهای مری باعث تنگ شدن اسفنکترمری به معده می‌شود.
روش دوم: وسیله‌ای حلقه مانند متشکل از دانه‌های مغناطیسی از جنس تیتانیم در محل اتصال مری به معده بسته می‌شود. جاذبه مغناطیسی بین دانه‌ها به اندازه‌ای قوی است که مانع بازگشت اسید شده ولی به غذا اجازه عبور می‌دهد.
توصیه‌هایی برای پیشگیری
این بیماری به خوبی می‌تواند با رعایت موارد لازم و توجه به شیوه زندگی، پیشگیری شود. برخی از مهم‌ترین توصیه‌ها در این باره عبارتند از:
داشتن وزن مناسب: وزن بالا باعث افزایش فشار شکم و بازگشت اسید به مری می‌شود. اگر وزنتان بالاست، برای لاغر کردن اقدام کنید.
داشتن رژیم غذایی مناسب: از خوردن غذاهایی که باعث آغاز شدن یا بدتر شدن ریفلاکس می‌شوند بپرهیزید. این مهم‌ترین اصل در کنترل ریفلاکس است. با وجود اینکه یک لیست طولانی از خوراکی‌های ریفلاکس‌آور وجود دارد اما این موضوع بستگی به خود فرد هم دارد. ممکن است ماده غذایی که در یک فرد موجب ریفلاکس می‌شود در فرد دیگر نشود. رایج‌ترین مواد غذایی محرک عبارتند از: غذاهای چرب و سرخ‌کرده، سس گوجه فرنگی، الکل، شکلات، نعناع، پیاز، سیر و کافئین.
از پرخوری خودداری کنید و حجم وعده‌های غذایی را کاهش دهید.
پس از صرف غذا اصلا دراز نکشید و حداقل تا ۳ ساعت صبر کنید.
می توانید زیر پایه‌های بالایی تخت‌خواب‌تان دو بلوک چوبی یا سیمانی بگذارید و یا از تشک‌های مخصوص شیب‌دار استفاده کنید که در طول خواب بدن در وضعیتی شیب‌دار بوده مایعات و غذا به بالا برنگردند.
