حضانت مشترک برای فرزندان طلاق؛ راهکاری سودمند یا زیان‌بار؟

جدایی والدین به طور ذاتی می‌تواند تبعاتی برای فرزندان ایجاد کند. وقتی زن و مردی به این نتیجه می‌رسند که امکان ادامه زندگی زیر یک سقف را ندارند و راهی دادگاه برای طلاق می‌شوند، قاضی با بررسی شرایط آنها، در بیشتر موارد، حکم به حضانت مشترک آنها می‌دهد تا از این راه فرزندان طلاق به نوعی محبت و حمایت پدر و مادر در زندگی‌شان را با هم داشته باشند.

اما آیا این رای، همیشه به سود بچه‌های طلاق است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد حضانت مشترک برای برخی خانواده‌ها مناسب نیست و به جای سود، زیان‌هایی را به بار می‌آورد.

در سال‌های اخیر شمار حضانت مشترک در سطح کشور روندی صعودی را داشته است. در برخی استان‌ها، حضانت مشترک به رویه‌ای معمول برای 75 درصد از والدین تبدیل شده و در بیشتر دادگاه‌ها، مگر در شرایط خاص، به حضانت مشترک رای می‌دهند.

حضانت مشترک به معنای تصمیم‌گیری‌های مشترک است و حضور فرزندان در کنار هر یک از والدین می‌تواند 50 – 50، 60 – 40 و حتی 65 – 35 باشد.

مزایای حضانت مشترک فرزندان

۱- فرزندانی که بعد از طلاق در شرایط حضانت مشترک قرار می‌گیرند، چون می‌توانند با هر دوی والدین‌شان ارتباط منظم داشته باشند، حس علاقه آنها را درک می‌کنند و هرگز خود را جدا از هیچ یک و عضو اضافه خانواده نمی‌دانند.
از بعد روان‌شناسی، این دسته از فرزندان طلاق خود را مجاز به دوست داشتن هر دوی والدین می‌دانند و به ندرت زندگی در دو خانه مجزا آنها را سردرگم می‌کند. آنها ترجیح می‌دهند به جای اینکه به‌طور مقطعی در کنار والدین‌شان باشند به راحتی بتوانند با هر دو زندگی کنند.

۲- حضانت مشترک میزان کشمکش‌ها را بین والدین کاهش می‌دهد. همچنین از آنجا که پدر و مادر در شرایط یک‌سانی نسبت به فرزندان‌شان هستند، احتمال مراجعه‌شان به دادگاه کمتر از 50 درصد است. این در حالی است که والدین تک حضانتی اغلب برای ملاقات با فرزندان یا مسائل مالی بعد از طلاق باز هم در دادگاه‌ها رفت و آمد دارند. از طرف دیگر پایین بودن سطح کشمکش‌ها به نفع بچه‌ها است، این می‌تواند اولویت مهمی برای قاضی و والدین در زمان تصمیم گیری باشد.

۳- حتی اگر والدین کشمکش هم داشته باشند، فرزندان طلاق دارای حضانت مشترک، اعتماد به نفس بالایی دارند. البته گاهی این کشمکش‌ها باعث دست به دست شدن فرزندان می‌شود که در این مواقع باید یک محیط خنثی و سومی را برای بچه ها ایجاد کرد.

۴- مروری بر پرونده‌های مربوط به پرداخت نفقه نشان می‌دهد، تنها حدود نیمی از والدین تک‌حضانتی، هزینه‌ها را به طور منظم پرداخت می‌کنند. اما این مشکل در شرایط حضانت مشترک به ندرت رخ می‌دهد. بسیاری از والدینی که با هم زندگی نمی‌کنند اما حضانت مشترک دارند، به حمایت‌های مالی‌شان ادامه می‌دهند و نقش فعالی به عنوان پدر و مادر ایفا می‌کنند. آنها حس از دست دادن فرزند را ندارند و در بسیاری از موارد حتی بعد از 18 سالگی فرزندان و زمان ورود آنها به دانشگاه نیز حمایت‌شان را ادامه می‌دهند. البته بسیاری از فرزندان طلاق نیز با محرومیت از این حمایت، از ادامه تحصیل بازمانده‌اند.

۵- حضانت مشترک می‌تواند برای فرزندان طلاق مانند سپری محافظ در برابر بسیاری از آسیب‌های تک سرپرستی عمل کند. چراکه این گروه از والدین در صورتی که در بازه‌ای نتوانند از فرزندان‌شان نگهداری کنند روی طرف مقابل حساب می‌کنند و نیازی به گرفتن پرستار ندارند. این امر علاوه بر بعد روانی، بر اقتصاد خانوارها نیز تاثیرگذار است.

در شرایط حضانت مشترک، مسئولیت نگهداری از فرزندان تقسیم می‌شود. در این وضعیت هیچ یک از والدین دچار آسیب یا فرسودگی نمی‌شوند.

معایب حضانت مشترک فرزندان

۱- کشمکش بیش از حد والدین به فرزندان آسیب می‌زند. در این شرایط علاوه بر مشاوره حرفه‌ای، باید روابط به پایین‌ترین سطح برسد. والدین باید راه‌های کنترل خشم را یاد بگیرند و اگر خشونت خانوادگی رخ داد می‌توانند با مراجعه به نهادهای مربوطه، استفاده از شرایط ایمنی محور حضانت و سرپرستی موازی با ارتباطات محدود، محیط امن و آرامی را برای فرزندان‌شان ایجاد کنند.

۲- حضانت مشترک، قدرت مانور والدین را به حداقل می‌رساند. اغلب آنها باید بسیاری از خواسته‌های‌شان را نادیده بگیرند و فداکاری کنند تا بتوانند درباره بهترین شرایط زندگی فرزندان‌شان تصمیم‌گیری کنند. بهتر است برنامه حضانت مشترک به صورت حقوقی تنظیم شود. حضانت از راه دور می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. چراکه پدر و مادر هر دو مجبور می‌شوند تلاش‌های خاصی برای کمک به فرزندان‌شان انجام دهند.

۳- رفت و آمدهای دائمی فرزندان طلاق در خانه پدر و مادر، افراد مضطرب را دچار مشکل می‌کند. بسیاری از والدین در نوزادی یا سنین پایین کودکان از هم جدا می‌شوند و ممکن است یکی از آنها تجربه نگهداری از فرزند را نداشته باشد. در این شرایط حضانت مشترک بهترین انتخاب نیست. البته این موضوع وعده‌های ملاقات را نقض نمی‌کند. این دسته از والدین می‌توانند با شرکت در کلاس‌های تربیتی، مهارت‌های لازم را کسب کنند و بر ساعات سرپرستی‌شان بیفزایند. این را فراموش نکنیم که حضانت مشترک برای بچه‌ها بهتر است.

۴- در شرایطی که والدین قادر به همکاری با یکدیگر نباشند، معمولا به صورت موازی سرپرستی را می‌پذیرند. به عبارت دیگر هر یک از آنها، بدون هیچ گفت و گویی، تصمیم‌هایی درباره‌ فرزندان‌شان می‌گیرند. تجربه نشان داده است اگر این حالت برای مدتی بیش از یک سال ادامه پیدا کند، بچه‌ها بین والدین قرار می‌گیرند و به نوعی پیام‌رسان آنها به یکدیگر می‌شوند. در این حالت بهتر است یکی از والدین سرپرست اصلی باشد تا فرزندان کمتر آسیب ببینند.

۵- گاهی والدین فکر می‌کنند که تنها اگر زمان بیشتری را با فرزندان‌شان سپری کنند، رابطه‌شان با آنها بهتر می‌شود. اما واقعیت این است که کمیت هرگز نمی‌‌تواند جایگزین کیفیت شود. رابطه‌ موثر بین والدین و فرزندان، خود به خود و صرفا با گذراندن وقت بیشتر ایجاد نمی‌شود. اما پدر و مادرها می‌توانند با آموختن مهارت‌های فرزندپروری، روابط‌شان را تقویت کنند. این کلاس‌ها در بسیاری از انجمن‌ها و حتی در فضای مجازی برگزار می‌شود و تاکنون نتایج قابل توجهی نیز داشته‌اند.

این شماره آتش خانواده را از اینجا دانلود کنید