مهاجرت پزشکان ایرانی به خارج افسانه است! گزارش امروز روزنامه هفت صبح
فهرست مطالب
روزنامه هفت صبح که در تهران منتشر می‌شود امروز گزارشی درباره مهاجرت پزشکان به خارج از کشور منتشر کرده که در آن کوشیده تا ثابت کند مهاجرت پزشکان ایرانی به خارج از کشور یک افسانه است. این گزارش برای اثبات این ادعا به اطهارات مقامات ایران و آمارهای مربوط به فعالیت پزشکی در ایران استناد کرده است.
مهاجرت پزشکان ایرانی به خارج پس از آن مورد توجه رسانه‌های ایران قرار گرفت که معاون سازمان نظام پزشکی از مهاجرت تعداد زیادی از پزشکان ایرانی به کانادا، آمریکا، کشورهای اروپایی و اخیرا کشورهای همسایه مانند ترکیه خبر داد. او دلیل این افزایش مهاجرت را تنش‌های اجتماعی، تنش‌های کاری و رفاهی و امنیت شغلی عنوان کرد.
اما سخنگوی وزارت بهداشت و درمان ایران برای رد مهاجرت پزشکان ایران به خارج این دلایل را برمی‌شمرد: استقبال از رشته پزشکی در کنکور، جایگاه اجتماعی پزشکان در ایران، فعالیت ۱۵ هزار پزشک در رشته‌های غیرپزشکی، دشواری جذب پزشک در کشورهای دیگر و هزینه بالای تحصیلات پزشکی در خارج از کشور. او درباره‌ی مورد آخر می‌گوید که تحصیل در رشته پزشکی در کانادا سالی ۵۰۰ هزار دلار هزینه دارد.
گزارش امروز روزنامه هفت صبح همچنین توضیحاتی درباره‌ی روند جذب پزشکان ایران در سیستم پزشکی و درمانی کانادا ارائه کرده با عنوان «مصیبت پزشکی در کانادا». در این گزارش توضیح داده شده که این روند جذب ده سال طول می‌کشد. به نظر می‌رسد داده‌های این گزارش ترکیبی است از چندین روش جذب پزشکان مهاجر در سیستم پزشکی کانادا.
متن کامل گزارش امروز روزنامه هفت صبح که فرید عطارزاده آن را نوشته است می‌خوانید. چون این مطلب در وب‌سایت روزنامه «هفت صبح» موجود نیست، تصویری از روزنامه دیروز را نیز می‌گذاریم.
افسانه مهاجرت پزشکان
در این گزارش با آمار و اعداد ثابت می‌کنیم مهاجرت پزشکان به کشورهای دیگر صحیح نیست و ایران بهشت پزشکان است
جامعه پزشکی این بار با خبر مهاجرت پزشکان به خارج از کشور خبرساز شده و از کمبود پزشک در ایران صحبت می‌کنند. خبری که از زمان انتشارش تعجب بسیاری از افراد را برانگیخت و با دیده شک به آن نگاه کردند. تعجب و شکی که به نظر می‌رسد چندان دور از واقعیت نیست و آنطور که جامعه پزشکی و خصوصا سازمان نظام پزشکی اصرار دارد، وضعیت برای پزشکان بغرنج نیست. کافی است چند پارامتر مهم را در نظر بگیریم تا بدانیم حداقل در چند سال آینده وضعیت برای پزشکان کشور قرمز نخواهد بود و ایران همچنان بهشت پزشکان است. پارامترهایی مانند تعداد پزشکان، حقوق پزشکان و شرایط پذیرش پزشکان در کشورهای دیگر به خوبی نشان می‌دهد مهاجرت پزشکان به خارج از کشور و کمبود پزشک در ایران بیشتر شبیه یک افسانه است تا واقعیت. این گزارش را بخوانید.
ماجرا چیست؟
معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی در گفت‌و‌گویی با یکی روزنامه‌ها گفته بود: «تعداد زیادی از پزشکان ما از کشور خارج شده‌اند و در کشورهای دیگر مانند کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی ارائه خدمات می‌دهند. حتی به تازگی کشورهای اطراف مانند ترکیه نیز در حال جذب پزشکان ایرانی هستند… وقتی پزشکان هر روز با تنش‌های اجتماعی، تنش‌های کاری و رفاهی و امنیت شغلی مواجه میشوند، اینها همه باید با یکدیگر آمیخته شود تا انگیزه خود را از دست بدهند. وقتی از پزشکان می‌پرسیم شما به چه دلیل از کشور خارج می‌شوید، پاسخ می‌دهند ما به دنبال آرامش و رفاه برای خود و خانواده‌مان هستیم تا وقتی به خانه باز می‌گردیم دغدغه‌ای نداشته باشیم. اگر یک پزشک یا پرستار در جایی خطایی انجام دهد، همه خدمات پزشکان را تحت‌الشعاع آن اشتباه قرار می‌دهند، در حالی که ما ۹۰۰ میلیون بار خدمت در سال داریم. از این میزان قطعا چند صد خطا اتفاق می‌افتد و نباید همه این خدمات به دلیل چند خطا نادیده گرفته شود.»
وزارت بهداشت رد می‌کند
ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت موج خبری که اخیرا ایجاد شده را رد می‌کند و می‌گوید خبر مهاجرت پزشکان به کشورهایی مانند کانادا و ترکیه صحت نداشته و امکان بروز آن به صورت گسترده نیز وجود ندارد. برخی صحبت‌های او را مرور می‌کنیم.
۱ – آمار کنکوری‌های پزشکی: منحنی اشتیاق تحصیل در رشته پزشکی از اواسط دهه ۵۰ رو به بالارفتن است و اکنون رشته پزشکی، انتخاب و اولویت نخست انتخابی افراد به شمار می‌رود. به عنوان مثال در کنکور سراسری سال گذشته در رشته ریاضی ۱۵۰ هزار نفر شرکت کردند که ۲۵۰ هزار صندلی در بخش دولتی دارد، یعنی صد هزار صندلی خالی و بدون متقاضی است. در رشته علوم تجربی اما کلا ۱۵۰ هزار صندلی داریم که ۶ هزار تا مربوط به رشته پزشکی است.
۲ – دلایل زیاد بودن متقاضی: بالا بودن متقاضیان رشته پزشکی به فرهنگ مردم ارتباط دارد که به دلیل بالا بودن جایگاه اجتماعی پزشکان در جامعه، اشتغال قطعی آنها بعد از فارغ التحصیلی و درآمد احتمالی مناسب از دلایل استقبال از رشته‌های پزشکی می‌تواند باشد.
۳ – پانزده هزار پزشک در رشته‌های دیگر: گاهی اجبار خانواده‌ها یا مدرسه منجر به ورود برخی متقاضیان به رشته‌های پزشکی می‌شود که پس از اتمام تحصیل به حوزه‌های غیر مرتبط دیگری وارد میشوند. در حال حاضر ۱۵ هزار پزشک عمومی‌فارغ التحصیل داریم که فقط یکبار به سازمان نظام پزشکی برای دریافت شماره نظام مراجعه کرده و حرفه پزشکی را ادامه نداده‌اند و این گنجینه ژنتیک هوشی را در رشته‌ای که علاقه مند نبوده‌اند تلف کرده‌اند.
۴ – مهاجرت گسترده به کشورهای دیگر وجود ندارد: خیلی از این اخبار نادرست است. برخی از پزشکان شاغل در خارج از کشور از همان ابتدا یعنی قبل از تحصیل در ایران به خارج رفته‌اند و از همان ابتدا در آنجا درس خوانده‌اند. کالیفرنیا، آلمان و اتریش که پزشکان ایرانی برجسته زیادی در آنجا هستند از جمله این مناطق هستند. برخی از افراد نیز قبل از سن ۲۵ سالگی و با دارا بودن مدرک پزشک عمومی از کشور خارج میشوند که تعداد آنها نیز بسیار کم است. برای این دسته از پزشکان بازار کار وجود دارد و اینکه ادعا کنیم پزشکان ۴۰ یا ۵۰ ساله مهاجرت می‌کنند، نادرست است. دلیلش هم این است که همه کشورها قوانین سختی را برای جذب پزشک دارند و قبولی در آن کار راحتی نیست. در ایران هم چنین قوانینی وجود دارد. پزشکی اگر حتی از بهترین دانشگاه جهان فارغ التحصیل شده باشد باید ابتدا در آزمونی شرکت کند تا تایید شود. پس از آن چندین مرحله دوره و آزمون دیگر وجود دارد تا اجازه طبابت به او داده شود. موضوع بعدی مسئله هزینه‌های اقامت و درس خواندن در این کشورهاست. مثلا در کشوری مانند ترکیه سالی ۲۵۰ هزار دلار و در کشوری مانند کانادا سالی ۵۰۰ هزار دلار خرج برمی‌دارد. در جامعه یک باور غلط وجود دارد و آن این است که مثلا یک پزشک ۶ ماه در ایران طبابت می‌کند و ۶ ماه در خارج از کشور. چنین موضوعی اصلا امکان پذیر نیست و اگر پزشکی چنین ادعایی کرد، معمولا در آن کشور طبابت نمی‌کند و به کار دیگری مشغول است. در مجموع آمار مهاجرت پزشکان نسبت به آمار فارغ التحصیلان رشته‌های دیگر بیشتر نیست وحتی کمتر نیز است.
آمار پزشکان ایرانی
آخرین آمار پزشکان ایرانی در دی ماه سال گذشته اعلام شد و وزارت بهداشت گفته بود: «در ابتدای سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۴۰ هزار متخصص و فوق تخصص، ۴۲ هزار پزشک عمومی و ۲۶ هزار دندانپزشک عمومی و متخصص، مجموعا ۱۰۸ هزار نفر به صورت فعال در حال ارائه خدمت هستند و تا دی ماه سال ۱۳۹۷، تعداد پزشکان عمومی و متخصص و دندانپزشکان فارغ‌التحصیل داخل و خارج و دارای شماره نظام پزشکی کشور به عدد ۱۷۳ هزار نفر رسیده است و در حدود ۱۷ هزار نفر فارغ التحصیل گروه پزشکی نیز شماره نظام پزشکی خود را دریافت کرده‌اند. همچنین حدود ۱۰ هزار پزشک به عمل‌های زیبایی روی آورده و از مدار و تخصص اصلی خود دور شده‌اند.
چند آمار مختلف
ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران به هفت صبح می‌گوید: «واقعیت این است طبق آخرین آمار در حدود ۱۳۰ هزار پزشک داریم که نسبت به کشورهای اطراف نه تنها پزشک کمتر نداریم؛ بلکه تعداد پزشکان، زیاد هم هستند. به نظر من مشکل اصلی در تقسیم و مدیریت تقسیم پزشکان است. در سال‌های اخیر شاهد بودیم که پزشکان در تهران و مراکز استانها جمع شده‌اند و در مناطق دیگر پزشک وجود ندارد. بنابراین مشکل اصلی در استفاده مناسب از پزشکان است که همگی در مناطق خاص جمع شده‌اند. در حالی که در کشورهای دیگر با توجه به سابقه و عملکرد و همچنین نیاز، اجازه طبابت در نقاط مختلف داده می‌شود. یعنی هر پزشک اجازه ندارد در هر جا خدمت کند اما در ایران بعد از دوره طرح همه چیز از دست دولت خارج می‌شود. بنابراین اگر این موضوع ساماندهی شود نیاز به پزشکان نیز مرتفع خواهد شد. از سوی دیگر البته بیکاری و درآمد پایین برخی پزشکان عمومی را قبول دارم. دلیل این اتفاق آن است که در کشورهای دیگر از پزشکان در مدارس، ایستگاه‌های مختلف قطار و هواپیما استفاده می‌کنند، بنابراین پزشک بیکاری وجود ندارد، اما در ایران تعداد پزشکان بیکار بیش از کشورهای دیگر است.»
صحبت‌های سال گذشته معاون سازمان نظام پزشکی به ما نشان می‌دهد چرا در حدود ۱۵ هزار پزشک بیکار داریم. محمد جهانگیری گفته بود: «تنها ۳۵ درصد از جمعیت ۶۰ هزار نفری پزشکان عمومی پروانه مطب دریافت کرده‌اند و مابقی در سیستم سلامت، کارهای مدیریتی می‌کنند و یا مستخدم دولت هستند.» بنابراین آن دسته پزشکان که در مشاغل دیگر مشغول هستند نیز ترجیح داده‌اند مدیر باشند!
مصیبت پزشکی در کانادا
همان‌طور که سخنگوی وزارت بهداشت گفته، ادامه کار پزشکان در کشورهای دیگر کاری سخت و طاقت فرساست و جمعیت کمی از آنها می‌توانند در کشورهای دیگر مشغول به کار شوند. مثلا برای کشور کانادا که ادعا شده به آن کشور مهاجرت پزشکان زیاد شده، قوانین سختی وجود دارد و برای دریافت اجازه طبابت باید در حدود ۱۰ سال تلاش کرد. متقاضیان ابتدا از شورای پزشکی کانادا درخواست می‌دهند. برای قبول شدن در همین مرحله اول پزشکان باید در دو آزمون مقدماتی و پیشرفته شرکت کنند. برای شرکت در این آزمون‌ها نیز حدود دو تا سه سال باید دوره‌های مختلف را گذراند. پس از طی این مرحله که البته معمولا ممکن است تا پنج سال نیز طول بکشد، پزشکان باید یک دوره تحصیلات تکمیلی یک ساله تحت اختیارات پزشکی در ایالت را بگذراند. این دوره نیز ممکن است دو تا سه سال طول بکشد. تازه پس از این مرحله پزشکان می‌توانند به صورت محدود و فقط در آن ایالت طبابت کنند. اگر بخواهند فعالیت خود را گسترده‌تر کنند باید از کالج پزشکان خانواده کانادایی، دانشکده سلطنتی پزشکان و جراحان کانادایی مجوز بگیرند که نزدیک به دو تا چهار سال زمان می‌برد. تازه پس از این مراحل (درآمد) پزشکان در حدود سالی ۲۷۰ هزار دلار است که کمی کمتر از میانگین سرانه درآمد مردم این کشور است!
ما که رفتیم. انشالا که افسانه است.