چرا ثبت طلاق ایرانی مهم است؟ – پرسش و پاسخ دکتر پشنگ‌پور
دکتر مهرداد پشنگ‌پور – عضو کانون وکلا-تورنتو
خانم عصمت از تورنتو: «دختر من و همسرش که یک پسر پنج ساله هم دارند و شهروند کانادا هستند، دارند از هم جدا می‌شوند. ما به آنها توصیه کرده‌ایم حتما برای طلاق ایرانی خود هم اقدام کنند، ولی دامادم مخالف است و می‌گوید که لازم نیست. سوال من این است آیا، اولا ثبت این طلاق در ایران چقدر مهم است و احیانا چه مزایا و معایبی دارد و ثانیا اگر دامادم نخواهد این کار را بکند دختر ما چه‌کاری باید انجام دهد؟»
ایرانیانی که دارای دو تابعیت هستند و ازدواج خود را هم در ایران و هم در کانادا ثبت کرده‌اند، (اگرچه در صورت عدم ثبت ازدواج در کانادا نیز چنین ضرورتی وجود دارد) در صورت جدایی نیز بایستی درباره ثبت قانونی طلاق خود در ایران هم اقدام کنند. عدم ثبت طلاق ایرانی برای هر دوطرف می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند، از جمله:
مرد می‌تواند همسرش را از ایران ممنوع‌الخروج کند.
باتوجه به عدم ثبت توافقات مربوط به حضانت فرزند Custody در ایران، شرایط آنها تابع قوانین عمومی ایران است و توافقات انجام شده در بین آنها در ایران جاری نیست، از جمله پدر می‌تواند فرزند را ممنوع‌الخروج کند.
اگر چنانچه خانم در ایران وارد ارتباط عاطفی و احساسی خاص گردد و یا حتی ازدواج کند، شوهر می‌تواند با اتهام خیانت زن شوهردار، علیه او شکایت کیفری طرح کند.
اگر چنانچه این خانم از ازدواج دوم خود صاحب فرزند شود، با توجه به اینکه هنوز از نظر قانونی همسر شوهر اول خود می باشد، مشکلات جدی برای فرزند به وجود خواهد آمد.
اگر شوهر ازدواج بکند، زن می‌تواند به‌عنوان ازدواج دوم مرد از او شکایت کند.
زن می‌تواند با مراجعه به محاکم ادعای نفقه کند.
زن می تواند مهریه خود را به اجرا بگذارد.
درصورت فوت هر یک از طرفین، طرف دیگر از نظر قانونی وارث شناخته می‌شود و از ماترک متوفا ارث می‌برد.
در مجموع عدم ثبت طلاق ایرانی باعث می‌شود که آنها از نظر قوانین ایرانی هم‌چنان زن و شوهر محسوب شوند و نسبت به‌هم تکالیف قانونی ناشی از زوجیت داشته باشند.
البته این بحث مفصلی است که من تنها به چند مورد آن اشاره کردم.
اما درصورتی که یکی از طرفین نخواهد که طلاق ایرانی ثبت شود، طرف مقابل می‌تواند شخصا و یا از طریق وکلای دادگستری به محاکم ایران مراجعه کرده و حسب مورد، گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق دریافت و پس از آن طلاق را ثبت و اجرا کند. در این موارد اگر مراکز اسلامی مورد تایید، صیغه رسمی طلاق را جاری کرده باشند، می‌توان برای تنفیذ آن اقدام کرد. در مجموع برای ثبت طلاق، اگر طرفین از طریق توافق اقدام کنند، مسیر آسان‌تر و کم‌هزینه‌تری را طی خواهند کرد. ولی درصورت عدم‌توافق هم می‌توان برای گرفتن حکم طلاق، با استناد به حکم طلاقی که از محاکم کانادا صادر شده، نسبت به طرح دعوی بر اساس عسر و حرج اقدام کرد.
در هر صورت توجه داشته باشید اگرچه انجام مراحل قانونی طلاق در کشور دیگری مثل کانادا از نظر حقوقی فقط برای همان کشور اعتبار دارد، ولی اين سخن، بر اساس قواعد حقوق بين‌الملل خصوصی، إلزاما به معنی بی‌اعتباری احکام صادره از محاکم کشور خارجی در ایران نیست، بلکه دلیلی است که قاضی با استناد به آن می‌تواند حکم طلاق را صادر کند.
