برتا فانک ۳۶ ساله زنی اهل بریتیش کلمبیاست که تلاش می‌کند حق شهروندی خودی را پس بگیرد. یک قانون عجیب و نادر باعث شده او در حالی که از دو ماهگی در کانادا بوده، حالا بدون ملیت باشد.
برتا فانک تا ۲۸ سالگی شهروند کانادا بود؛ زمانی که یک ماده قانونی گمنام، که او از وجود آن اطلاع نداشت، شهروندیش را از او گرفت. او در روز تولد ۲۸ سالگیش سورپرایز دردناکی دریافت کرد و شهروندیش را از دست داد.
فانک، که در دو ماهگی در سال۱۹۸۰ به همراه خانواده‌اش از مکزیک به کانادا مهاجرت کرده و تقریباً تمام عمر خود را در این کشور گذرانده است، می‌گوید: «احساس کردم کسی با لگد توی شکمم زد. کاملاً شوک شده بودم.»
این زن ساکن اسکوامیش در بریتیش کلمبیا حالا به معنای واقعی کلمه بدون ملیت است. فانک در وضعیت شهروندی آشفته‌ای قرار دارد که روشن نیست بر سرنوشت چه تعداد از «کانادایی‌های گمشده» تأثیر گذاشته است.
یک قانون استثنایی در اداره مهاجرت کانادا
کانادا در ۱۹۷۷ قانون شهروندی خود را تغییر داد و کسانی را که در فاصله ۱۵ فوریه ۱۹۷۷ تا ۱۶ آوریل ۱۹۸۱ در خارج از کانادا از پدر و مادر کانادایی متولد خارج از کانادا به دنیا آمده بودند، ملزم کرد که تا پیش از ۲۸ سالگی مجدداً تقاضای شهروندی کنند. فانک از چنین چیزی اطلاع نداشت.
او که اکنون ۳۶ سال دارد، تا سال‌ها پس از آنکه شهروندیش را بدون اطلاع خود از دست داده بود از چنین الزامی آگاه نبود. او در حقیقت تا اوایل امسال که با وزارت مهاجرت تماس گرفت و برای کارت شهروندی اصلی‌اش که چند ماه پیش گم کرده بود درخواست المثنی کرد، نمی‌دانست که هیچ ملیتی ندارد.
فانک که هنوز به‌خاطر از دست دادن شهروندیش سردرگم و حیرت زده است و با ناامیدی برای پس گرفتن آن می‌جنگد، می‌پرسد: «اصلاً چگونه ممکن است که بدون حضور من شهروندی‌ام را باطل کنند؟»
او می‌گوید: «کانادا تنها وطنی است که من می‌شناسم و حالا آنها به من می‌گویند که دیگر به اینجا تعلق ندارم. احساس واقعاً نابودکننده‌ای است.»
این ماده ناشناخته در قانون شهروندی کانادا، که چنین اندوهی را برای فانک به وجود آورده است، در ۲۰۰۹ لغو شد. هدف از آن محدود کردن شهروندی از طریق وراثت برای یک نسل از کسانی بود که در خارج از کانادا به دنیا آمده‌اند.
یکی از سخنگویان وزارت مهاجرت، پناهجویان و شهروندی کانادا می‌گوید تلاش شده است هر جا امکان‌پذیر باشد، با افرادی که تحت تأثیر این قانون قرار می‌گیرند تماس برقرار کنیم.
لیندزی ومپ، سخنگوی وزارت مهاجرت گفت: «از آنجا که ما داده‌های مربوط به تعداد افراد مشمول این قانون را در اختیار نداشتیم، نتوانستیم به شکل نظام‌مندی در این مورد به مردم اطلاع‌رسانی کنیم.»
زنی که همه زندگیش در کانادا بوده است
پدر فانک، که در مکزیک از پدر و مادری کانادایی به دنیا آمد، در ۱۹۸۰ همراه با خانواده هفت نفره‌اش به کانادا بازگشت و در مانیتوبا ساکن شد. با وجود این، تنها برتا بود که به دلیل محل و تاریخ تولد خود تحت تأثیر این قانون شهروندی قرار گرفت.
او در وینیپگ زندگی می‌کرد و بعدها به‌خاطر مدرسه به شهر «سوری» انتقال یافت. فانک زندگی عادی‌ای داشت، به حرفه وکالت مشغول بود، مالیات‌هایش را می‌پرداخت و با گذرنامه کانادایی مسافرت می‌کرد؛ اما دیگر اینگونه نیست.
درخواست مجدد برای شهروندی کانادا
فانک می‌گوید در آوریل نامه‌ای از مقامات مهاجرت دریافت کرد که دو گزینه پیش پای او گذاشته بودند: اینکه یا به عنوان مهاجر تقاضای اقامت دائم کند، یا درخواست اعطای شهروندی «طبق صلاحدید» کند. گزینه دوم برای افرادی در نظر گرفته شده است که با سختی‌های ویژه و غیرمعمول روبرو هستند و یا خدمات بسیار باارزشی برای کانادا انجام داده‌اند.
اما در نامه قید شده بود که مورد دوم «پروسه رسمی و طولانی مدتی دارد که در طی آن می‌باید در سطوح مختلف تأییدیه‌هایی اخذ شود. اعطای شهروندی به این طریق تنها در موارد بسیار استثنایی انجام می‌پذیرد.»
فانک برای هر کدام از این دو مورد ملزم است که اسناد و مدارک گوناگونی از جمله قرارداد اجاره، گذرنامه‌های معتبر و تاریخ‌گذشته، ریز نمرات مدرسه، فیش‌های حقوقی، اطلاعات تماس با دندانپزشکان و پزشکان و هر مدرک دیگری که نشان‌دهنده اقامت مستمر او در کانادا باشد، ارائه کند.
فانک می‌گوید: «هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر برای اقامت دائم یا شهروندی تقاضا بدهم حتما به شرایط قبلی‌ام برمی‌گردم. همه چیز به صلاحدید مقامات بستگی دارد.»
به گفته دولت، تنها «تعداد بسیار اندکی از مردم» تحت تأثیر این ماده قانونی قرار گرفته‌اند و مقامات تا به امروز تنها ۳۳۰ درخواست شهروندی دریافت کرده‌اند؛ شاید به این دلیل که خیلی‌ها هنوز اطلاع ندارند که شهروندی‌شان را از دست داده‌اند.
فانک که برای پس گرفتن شهروندیش درخواستی شخصی برای جان مک‌کالم، وزیر مهاجرات، فرستاده است، می‌گوید: «من همه عمرم در کانادا زندگی کرده‌ام. این واقعاً ناعادلانه و مسخره است.»
