چهارمین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی؛ آزادی متهم ردیف اول در ایران، گردهمایی‌ها در سراسر جهان و تازه‌ترین اظهارنظرها

امروز هشتم ژانویه چهارمین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی توسط سپاه پاسداران در ایران است؛ پرونده‌ای که هنوز ناگفته‌های بسیار و ناکرده‌های فراوانی دارد.

چهار سال پیش در بامداد چنین روزی ۸ ژانویه،‌ ۱۷۶ نفر با یک دنیا امید و آرزو در تهران سوار هواپیما شدند،‌ اما پرواز PS752 آنان ۸ دقیقه بعد با شلیک دو موشک سپاه پاسداران به پایان راه خود رسید.

۱۳۸ نفر از آنها راهی کانادا بودند. ۵۵ نفر سیتی‌زن کانادا، ۳۰ نفر دارای اقامت دائم PR و بقیه دانشجو و یا ویزیت ویزا. همه آنها در راه ماندند.

در میان این قربانیان زوج‌های جوانی بودند که تازه عروسی کرده بودند و به کانادا می‌آمدند تا زندگی مشترک را آغاز کنند، خواهران و برادرانی که هر دو دانشجو بودند و مادران و دخترانی که رفته بودند تعطیلات ژانویه را در کنار بستگان خود در وطن بگذرانند.

شلیک دو موشک به همه اینها پایان داد، اما پس از گذشت ۴ سال پرونده این فاجعه انسانی برای هیچکس بسته نشده، به‌ویژه بازماندگانی که با آنها زیسته بودند و از آنها خاطره داشتند.

مقامات ایران تا سه روز نگفتند که موشکی به هواپیما پرتاب شده و حتی وقتی فردای آن روز ترودو خبر داد سیستم‌های امنیتی کانادا شواهدی در دست دارند که سقوط هواپیمای اوکراینی چهارشنبه در تهران بر اثر شلیک موشک‌های زمین به هوای ایران روی داده،‌ سخنگوی دولت ایران این موضوع را دروغ‌پردازی آمریکا و پاشیدن نمک بر زخم بازماندگان توصیف و شلیک موشک را تکذیب کرد.

بالاخره ۳ روز بعد ستاد کل نیروهای مسلح ایران با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد هواپیمای مسافربری اوکراینی «بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیرعمد» هدف پدافند ضدهوایی قرار گرفته و سرنگون شده است.

حالا چهار سال پس از این حادثه دردناک، بار سنگین همه آنان که در آن غریبانه جان باختند بر دوش همه ایرانیان سنگینی می‌کند.

دیروز در تورنتو و در میدان مل‌لستمن تعداد زیادی از ایرانیان همراه با خانواده‌ها و بازماندگان قربانیان گرد هم آمدند تا یاد آنها که ۴ سال پیش جان خود را از دست دادند گرامی بدارند.

همزمان، این مراسم در شهرهای مختلف دنیا از جمله ونکوور، مونترال، لندن، واشنگتن، پاریس، برلین، هامبورگ، سیدنی، پاریس و شهرهای دیگری در اروپا و استرالیا برگزار شد.

آتش در چهارمین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی در گزارشی به تازه‌ترین خبرها در این زمینه پرداخته است.

در این گزارش به آزادی متهم ردیف اول پرونده در ایران، تازه‌ترین اظهارات مقامات ایران، بیانیه انجمن خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی و نیز گزارش ویژه CBC News کانادا در این باره پرداخته‌ایم.

تمام گزارش‌های آتش درباره سرنگونی هواپیمای اوکراینی را در این لینک بخوانید.

این مطلب را هم بخوانید:‌ تلخ‌ترین بدرود با مسافران پروازی که هرگز به مقصد نرسید

متهم ردیف اول پرونده در ایران آزاد شده است؛ تازه‌ترین خبرها از رسیدگی قضایی به پرونده

محمود علیزاده طباطبایی، وکیل تعدادی از خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی، در چهارمین سالگرد سرنگون کردن این هواپیما به دست پدافند سپاه پاسداران گفته است که «متهم ردیف اول بیش از نیمی از محکومیتش را گذرانده و چون حکم قطعی نشده بود، با قرار آزاد شد.»

آقای طباطبایی در گفت‌وگو با سایت دیده‌بان ایران گفت: «تنها یکی از متهمان در بازداشت بود که آزاد شده است» و «بقیه متهمان هم حکم‌شان قطعی نشده است تا بازداشت شوند.»

پس از برگزاری ۲۰ جلسه دادگاه، حکم بدوی آن در اواخر فروردین امسال صادر شد که براساس آن «متهم ردیف اول پرونده به عنوان فرمانده سامانه دفاعی تور ام یک به ۱۳ سال حبس و پرداخت دیه و ۹ متهم دیگر به یک تا سه سال حبس محکوم شدند».

وکیل چند تن از خانواده‌های قربانیان این پرونده می‌گوید که همان زمان اعتراض خود را به این حکم ثبت کرده «ضمن اینکه شکایت موکلینش از افراد دیگری بوده است».

ایران: ما همه کار کرده‌ایم و استفاده ابزاری از این موضوع را رد می‌کنیم

در همین حال ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، امروز (دوشنبه) همزمان با چهارمین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی، مدعی شد که «ایران از ابتدا مسئولانه عمل کرد و به تلاش‌های خود ادامه می‌دهد»‌.

وی افزود: «ما در عین حال استفاده ابزاری در این پرونده را نمی‌پذیریم و سیاسی کردن این موضوع را رد می‌کنیم.»

او توضیح بیشتری در زمینه ادعای خود در مورد «استفاده ابزاری» یا «سیاسی کردن این موضوع» نداد.

تازه‌ترین اظهارات یک مقام حقوقی دولت ایران

توکل حبیب‌زاده، رئیس مرکز امور حقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری ایران در گفت‌وگو با میزان، خبرگزاری قوه قضائیه، در پاسخ به این پرسش که پرونده هواپیمای اوکراینی به کجا رسید، گفته است: «پرونده چهارم که در حال حاضر در دیوان بین‌المللی دادگستری در جریان است، پروند‌ه‌ای است که چهار دولت اوکراین، کانادا، سوئد و انگلیس با ادعای ذی‎نفع بودن در قضیه سانحه هواپیمای اوکراین علیه ما اقامه دعوی کردند.»

وی اضافه کرده است: «ما باید در این پرونده آمادگی دفاع از منافع کشور را در مقابل ادعا‌های چهار کشور خارجی که از این قضیه دلخراش قصد سوءاستفاده دارند، داشته باشیم.»

وی در ادامه تاکید کرد: «نهاد‌های مربوطه در دولت ایران، در چارچوب قوانین و مقررات داخلی و حتی تعهدات بین‌المللی سعی کرده‌اند حتی‎المقدور در جهت کاستن از آلام و درد‌های خانواده جان‎باختگان اقدام‌هایی انجام دهند، ولی ما می‌دانیم که دولت‌های خارجی هدف دیگری را در این پرونده تعقیب می‌کنند.»

وی در عین حال از پی‌گیری ایران درباره پرونده شکایت از کانادا در ارتباط با اموال ایران در این کشور گفت: «به دلیل نقض مصونیت دولت جمهوری اسلامی و اموال آن از سوی دادگاه‌های کانادا، دادخواست جمهوری اسلامی ایران علیه این کشور در دیوان بین‌المللی دادگستری به ثبت رسید که تا اوایل پاییز ۱۴۰۳ فرصت داریم تا لایحه ایران را نزد دیوان ثبت کنیم.»

۳ خواسته اصلی انجمن خانواده‌های قربانیان در بیانیه چهارمین سالگرد

در همین حال انجمن خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی در بیانیه‌ای به مناسبت چهارمین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی، از تلاش دولت‌های کانادا، بریتانیا، اوکراین و سوئد در ارجاع این پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری، قدردانی کرده و در عین حال تاکید کرده است: «انتظار ما از این روند حقوقی روشن شدن حقیقت و اجرای عدالت است.»

در این بیانیه همچنین آمده است: «در سالی که گذشت پرونده این جنایت توسط چهار دولت متضرر کانادا، بریتانیا، اوکراین و سوئد به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع شد. ضمن تشکر از تعهد این دولت‌ها به خانواده‌ها، بار دیگر اعلام می‌کنیم که انتظار ما از این روند حقوقی روشن شدن حقیقت و اجرای عدالت است. اکتبر آینده مدارک چهار دولت در لاهه ثبت می‌شود و پس از آن نوبت جمهوری اسلامی است تا مستندات خود را به لاهه ارائه کند.»

این بیانیه درباره خواسته‌های انجمن آورده است: «همین امروز واضح است و از روز اول هم مشخص بود جمهوری اسلامی هیچ مستنداتی مبنی بر خطای انسانی در اختیار ندارد. از طرف دیگر فشار فزاینده جمهوری اسلامی به خانواده‌های جان‌باختگان در هر جای دنیا به ویژه در ایران افزایش پیدا کرده‌است؛ بنابراین خواسته‌های زیر از سوی انجمن خانواده‌ها مطرح است: درخواست بررسی ویژه پرونده در دادگاه لاهه با توجه به رفتار جمهوری اسلامی با خانواده‌ها، باز شدن پرونده جنایی در کانادا توسط پلیس فدرال، قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی.»

گزارش CBC News کانادا به مناسبت چهارمین سالگرد

دولت فدرال کانادا، همزمان با گرامیداشت چهارمین سالگرد شلیک به هواپیمای پرواز PS752، می‌گوید تروریستی شناختن کلیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را منتفی نمی‌داند.

پرواز PS752 مدت کوتاهی پس از پرواز از تهران، در هشتم ژانویه ۲۰۲۰، هدف شلیک موشک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی IRGC قرار گرفت تا همه ۱۷۶ سرنشین آن، شامل ۵۵ شهروند کانادا و ۳۰ نفر مقیم دائم این کشور، جان خود را از دست بدهند.

دولت ایران ۳ روز پس از وقوع حادثه، در گزارشی مدعی شد که این هواپیما پس از آن هدف قرار گرفت که از سوی یک واحد دفاعی «به اشتباه» به عنوان یک «هدف متخاصم» شناسایی شده بود.

این دفاعیه‌ای است که مقامات امنیتی کانادایی می‌گویند ایران شواهدی در اثبات آن ارائه نکرده است.

چهار سال پس از آن فاجعه، خانواده‌های کشته شدگان PS572 از دولت فدرال درخواست دارند که سرانجام خواسته‌ی آنها را مبنی بر تروریستی اعلام کردن IRGC در کانادا اجابت کند، اقدامی که دولت نیز آن را منتفی ندانسته است.

کورش دوست‌شناس، سخنگوی انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز PS752، می‌گوید: «کانادا باید راهی برای تروریستی اعلام کردن این سازمان پیدا کند.» فروغ خادم، نامزد دوست‌شناس، در میان قربانیان این پرواز بود.

دوست‌شناس با اشاره به سرکوب خونین اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی در ۲۰۲۲، می‌گوید: «سپاه یک نیروی نظامی متعارف برای یک کشور نیست. آنها در خیلی کشورهای دیگر مداخله دارند. و به عنوان بازویی برای سرکوب هر گونه مطالبه‌ی آزادی یا حق ابراز عقیده در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سازمان چیزی نیست جز یک سازمان تروریستی.»