بانک مرکزی چرا نرخ بهره را بالا و پایین می‌برد؟ این کار چگونه روی تورم و زندگی مالی ما تاثیر می‌گذارد؟

بانک مرکزی کانادا در ابتدای شروع پاندمی نرخ بهره شبانه را به پایین‌ترین میزان خود یعنی ۲۵ صدم درصد کاهش داد.

با فروکش کردن شرایط پاندمی و آغاز بالارفتن نرخ تورم، بانک مرکزی طی چند مرحله نرخ بهره شبانه را افزایش داد تا با بالا رفتن تورم مقابله کند.

افزایش نرخ بهره از یک سو باعث آرامش نسبی در بازار مسکن و کاهش قیمت‌ها شد و از طرف دیگر بالاخره در ماه جولای تاثیر خود را روی نرخ تورم گذاشت.

نرخ تورم که طی چند ماه نخست سال روند فزاینده‌ای داشت و در ماه جون به ۸.۱ درصد رسید، بالاخره تحت تاثیر نرخ‌های تازه بهره شبانه، در ماه جولای کند شد و ۷.۶ درصد را نشان داد.

اما بالارفتن نرخ بهره چگونه می‌تواند بر روی تورم تاثیر بگذارد و در عین حال چه تاثیری بر زندگی اقتصادی ما دارد؟

این مطلب پاسخی است به همه این پرسش‌ها و در عین حال به این سوالات هم پاسخ داده است که «بهره چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟»، «نرخ بهره کلیدی چیست و چه تاثیری روی موسسه‌های مالی دارد؟» و «چرا نرخ بهره بالا و پایین می‌رود؟»

 

نحوه عملکرد بهره برای بانک‌ها در کانادا تا حد زیادی شبیه نحوه تاثیر آن بر روی هزینه‌های شخصی شماست،‌یعنی پرداخت بهره برای وام‌ها و در مقابل دریافت سود به ازای پس‌انداز.

وقتی به بهره فکر می‌کنید، ممکن است ذهن‌تان متوجه هزینه‌هایی شود که به علت عدم بازپرداخت کامل بالانس کردیت کارت‌تان، در آخر ماه از شما مطالبه می‌شود.

یا شاید به سود حاصل از یکی از سرمایه‌گذاری‌های‌تان فکر کنید که در طول زمان برای شما درآمدزایی داشته است.

بهره در اصل، نقش مهمی در اغلب امور مالی روزانه ما دارد، ولی برای کسانی که تلاش دارند تا درک بهتری از نحوه عملکرد بهره در بانک مرکزی کانادا و عوامل تاثیرگذار بر تعیین نرخ آن پیدا کنند، یافتن اطلاعات می‌تواند دشوار و درک آن حتی دشوارتر باشد.

این توضیحات درک بهتری از کلیت این موضوع را برای شما ایجاد خواهد کرد.

بهره شبانه چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟

بهره می‌تواند خوب یا بد باشد، می‌تواند هزینه‌ای باشد که برای دریافت وام می‌پردازید، یا سودی باشد که از پس‌اندازتان به دست می‌آورید.

برای مثال، اگر بالانس معوقه‌ای در وام دانشجویی‌تان داشته باشید، بهره بدهی شما روی هم انباشته می‌شود.
از سوی دیگر، بهره به‌عنوان پاداشی برای پس‌انداز هم عمل می‌کند، چون در این حالت، بهره به جای آنکه از شما گرفته شود، به شما پرداخت می‌گردد.

برای مثال، اگر پولی را در یک حساب پس‌انداز با نرخ بهره 1.5 درصد قرار دهید، در طول زمان از این پس‌اندازتان پول به دست می‌آورید.

در مورد کسب‌وکارها، آنها گرچه گردش مالی روزانه خود را با نقدینگی موجود در بانک پیش می‌برند، ولی برای پرداخت به‌موقع مواردی مانند صورتحساب‌ها، حقوق‌ها و خرید کالاهای موجودی خود، در هنگامی که منتظر پرداخت فاکتورها یا فروخته شدن محصولات‌شان هستند، نوعا به شدت به کردیت متکی می‌باشند. به همین دلیل زمانی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، هزینه‌‌ای اضافی برای بیزینس‌شان ایجاد می‌شود.

افزایش نرخ بهره می‌تواند روی سودآوری بیزینس‌هایی که نیازمند استقراض هستند، تاثیر منفی بگذارد و این نیز به نوبه‌ خود می‌تواند باعث کاهش ارزش سهام آنها شود.

کسب‌وکارها برای پرداخت این هزینه اضافی، غالبا قیمت‌ها را افزایش می‌دهند یا به اصطلاح Shrikfaltion می‌کنند، به این معنا که قیمت را ثابت نگه می‌دارند ولی از اندازه محصول می‌کاهند. به عبارت دیگر، آنها هزینه را به مصرف‌کننده منتقل می‌کنند.

نرخ بهره کلیدی چیست و چه تاثیری روی موسسه‌های مالی دارد؟

شما هم ممکن است عبارت «نرخ بهره کلیدی» را در میان اصطلاحات فراوان دیگری که در آخرین خبرهای مالی به کار می‌روند، از جمله «سیاست نرخ بهره»، «نرخ شبانه» و «نرخ هدف»، شنیده باشید. اما این اصطلاحات چه تفاوتی با هم دارند؟‌

در واقع باید گفت هیچ تفاوتی میان آنها وجود ندارد و همه اینها یکی هستند.

پس از آنکه بانک مرکزی کانادا در ۱۳ ماه جولای نرخ بهره کلیدی خود را به ۲.۵ درصد افزایش داد، عبارت‌های «بانک مرکزی کانادا» و «نرخ بهره کلیدی» همواره در صدر اخبار اقتصادی کانادا قرار داشته‌ است.

بانک مرکزی در ۸ تاریخ از پیش تعیین‌شده در طول سال، اعلام می‌کند که آیا نرخ بهره کلیدی خود را تغییر می‌دهد یا خیر.

اگرچه برخی افراد به اشتباه فکر می‌کنند که بانک مرکزی کانادا توسط دولت اداره می‌شود، اما این بانک در حقیقت یک شرکت حکومتی Crown Corporation است که تحت مالکیت دولت قرار دارد، اما به‌طور مستقل عمل می‌کند.

در واقع اگرچه بانک مرکزی کانادا با دولت پیوند دارد، ولی آنها نهادهای کاملا مجزایی هستند. دولت نمی‌تواند به بانک مرکزی کانادا بگوید که این کار را انجام بدهد و این کار را انجام ندهد. چنین رابطه‌ای بین آنها وجود ندارد.

تاثیر نرخ بهره بر روی روابط مالی موسسه‌های مالی با بانک مرکزی

موسسه‌های مالی کانادا در هر روز کاری، پول‌هایی را در میان خود برای مشتریان‌شان نقل و انتقال می‌دهند.

هرگاه یک مشتری بانک از کارت نقدی استفاده می‌کند یا پولی را به شکل الکترونیکی ارسال می‌کند، در واقع، پولی بین موسسه‌های مالی جابه‌جا می‌شود. آنها در پایان هر روز کاری، باید همه این پرداخت‌ها را تسویه کنند.

برخی از موسسه‌ها ممکن است مبالغی بیشتر از آنچه دریافت کرده‌اند را فرستاده باشند و برعکس، عده دیگری ممکن است بیشتر از آنچه فرستاده‌اند را دریافت کرده باشند.

موسسه‌های مالی برای تراز کردن این پرداخت‌ها، می‌توانند در بازار شبانه برای یک روز از یکدیگر پول قرض کنند. این وام‌ها را وام‌های شبانه می‌نامند.

از سوی دیگر این موسسه‌های مالی مجبور نیستند برای تراز کردن پرداخت‌های‌شان از یکدیگر پول قرض کنند، چرا که می‌توانند از بانک مرکزی کانادا هم وام بگیرند.

آنها می‌توانند با نرخ بهره سپرده، پول‌شان را نزد بانک مرکزی کانادا برای یک شب سپرده‌گذاری کنند یا با نرخ بهره بانک برای یک شب پول قرض کنند.

این فعالیت‌ها، روی‌هم‌رفته «نرخ شبانه» را تعیین می‌کند، یعنی همان نرخ بهره‌ای که موسسه‌های مالی می‌توانند با آن از یکدیگر وام بگیرند. همین نرخ، نهایتا نرخ بهره کلیدی جاری را تعیین می‌کند.

چرا بانک مرکزی کانادا نرخ بهره شبانه را بالا و پایین می‌برد و این کار چه تاثیری روی زندگی اقتصادی ما دارد؟

اگر نرخ بهره بالا برود، وام گرفتن از یکدیگر برای بانک‌ها گران‌تر می‌شود. بنابراین، آنها این هزینه را با افزایش نرخ شبانه خود، به مشتریان‌شان منتقل می‌کنند. در اصل، وام گرفتن برای مشتری‌ها بسیار گران‌تر خواهد شد و اگر از قبل، وام گرفته باشند یا اگر بخواهند وام بگیرند، هزینه این کار برایشان افزایش پیدا می‌کند.

وقتی نرخ بهره افزایش می‌یابد، امید این است که مردم پول بیشتری پس‌انداز کنند، چون به‌طور بالقوه می‌توانند بیشتر از سال‌های گذشته، از پس‌انداز خود سود کسب کنند.

به این ترتیب دلایل مختلفی می‌تواند برای افزایش نرخ بهره وجود داشته باشد، ولی در مورد اتفاقی که الان دارد می‌افتد، تنها قصد بانک مرکزی کانادا این است که تورم را پایین بیاورد، چون تورم در حال حاضر بسیار بالاست.

علت بالا بودن تورم هم این است که تقاضای بسیار زیادی هست و از آن طرف، عرضه چندانی وجود ندارد. البته، علت‌های دیگری هم در این زمینه وجود دارد.

بنابراین، آنها نرخ بهره را بالا می‌برند تا مردم تشویق شوند که از وام گرفتن برای خرید دست بکشند.

اگر گرفتن وام گران‌تر شود، مردم ممکن است بیشتر تامل کنند و با خودشان بگویند: «آه، خدایا، وام گرفتن چقدر گران شده. شاید بهتر باشد الان پول خرج نکنم. شاید بهتر باشد تمرکزم را روی پس‌انداز بگذارم و خریدهایم را عقب بیندازم».

اگر مردم کمتر پول خرج کنند و خریدهای‌شان را عقب بیندازند، در این صورت، تقاضای کمتری وجود خواهد داشت و نهایتا تعادل بیشتری ایجاد خواهد شد و آن‌گاه، تورم روند نزولی پیدا خواهد کرد.

در مورد زمان کاهش نرخ‌ها نیز اگر به عنوان مثال بانک مرکزی نرخ بهره کلیدی را از ۱.۷۵ به ۱.۵ کاهش بدهد، هدفش آن است که وام گرفتن را برای مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها ارزان‌تر کند تا آنها به وام گرفتن و افزایش خرج کردن در اقتصاد ترغیب شوند.

در مجموع پایین آمدن نرخ بهره یعنی آنها می‌خواهند شما پول بیشتری خرج کنید. اگر آن را بالا ببرند یعنی می‌خواهند شما کمتر خرج کنید و بیشتر پس‌انداز کنید.